trends en ontwikkelingen in de Bètavakken

De aansluiting tussen het voortgezet- en hoger onderwijs is immer een punt van aandacht en is altijd geholpen met wederzijdse kennis en begrip van het onderwijs en de uitdagingen in beide sectoren. Daarom organiseert het Bètasteunpunt een aansluitbijeenkomst waar zowel het hoger onderwijs en het voortgezet onderwijs vertegenwoordigd zijn.

Er zijn bijdragen van:

• De Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) over trends en ontwikkelingen in de natuurwetenschappelijke vakken en wiskunde in het voortgezet onderwijs.
• De Hogeschool Rotterdam over hun aansluiting met het voortgezet onderwijs in de volle breedte
• De Technische Universiteit Delft met data over de effecten van corona en over de bachelor Molecular Science & Technology over hun matchingsprogramma.

Let op de aankondigingen voor de exacte inhoud van de verschillende bijdragen. Het doel is een informatieve bijeenkomst aan te bieden voor docenten en medewerkers uit zowel het VO als HO. Daarnaast zeker ruimte om met elkaar in gesprek te gaan.

Datum: 8 mei 16 – 20:00 uur

Locatie: TU Delft Campus Teaching Academie (gebouw 32)

Het artikel: Een periodiek systeem met atoom- en ionstralen. NVOX: Magazine voor het Onderwijs in Natuurwetenschappen, 45(3), 132-133. behandelt een Periodieksysteem met atoom-ion stralen gepubliceerd en de didactische voordelen daarvan.

Er is een digitale versie beschikbaar geschikt voor presentaties en om inlegvellen voor Binas te printen.

Klik hier om naar de downloadpagina van de digitale versie te gaan 

Het ontwerpen van de Delftse leerlijn is een samenwerkingsverband tussen de TU Delft en de VNCI (Vereniging voor de Nederlandse Chemische Industrie).

Uitgangspunten

Leerlingen zullen aan de hand van maatschappelijke-, chemische- en technologische vraagstukken concepten leren om een antwoord op deze vraagstukken te geven op grond van chemische argumenten. Er wordt ingestoken op nieuwe materialen, duurzaamheid, innovatieve technologie en de chemische industrie.

Didactiek

Er wordt veel aandacht besteed aan de volgende leeractiviteiten:

• Kennen: Leren gericht op onthouden
• Begrijpen: Leren gericht op met eigen woorden samenhang weergeven tussen de concepten
• Integreren: Leren gericht op inpassen van nieuw verworven kennis in bestaande kennis
• Creatief toepassen: Leren gericht op creatief en wendbaar gebruik

Hieronder staan de modules van de Delftse leerlijn die zijn opgepoetst door het Bètasteunpunt Zuid-Holland.

De modules zijn aangepast aan de zesde editie van Binas en aan de nieuwe eisen in de syllabus zoals naamgeving en definities van begrippen. Verder zijn sommige artikelen vernieuwd en zijn er paragrafen bijgekomen of verdwenen. De modules zijn niet in de lay-out van de oorspronkelijke Delftse leerlijn, maar zijn opgemaakt in een eenvoudiger lay-out en beschikbaar in MS Word.
De Delftse leerlijn dekt niet het hele vwo curriculum af. Daarom zijn er modules verzameld en/of ontwikkeld die de hiaten opvullen. Deze modules zijn (in aangepaste vorm) ook beschikbaar gemaakt via deze website. Hiermee is nog steeds niet het hele vwo scheikunde curriculum afgedekt. Op dit moment missen nog de Lewistheorie, analyse technieken en materiaalkunde.
De Delftse leerlijn wordt gebruikt op het Coornhert Gymnasium in Gouda en het Stanislascollege in Pijnacker. Van deze scholen zijn voorbeeld leerlijnen beschikbaar en van de laatste school ook een voorbeeld PTA waarin te zien is hoe de (school)examendomeinen worden afgedekt.
Via een e-mail naar het secretariaat van het Bètasteunpunt Zuid-Holland kunt u de uitwerkingen van de opgaven en de docenthandleidingen opvragen. De uitwerkingen van de opgaven passen bij de nieuwe versies van de module. Omdat de experimenten en de didactiek van de modules niet zijn veranderd, zijn de docenthandleidingen niet aangepast.
Mocht u onvolkomenheden tegenkomen of aanvullingen hebben dan horen wij het graag. Het plan is om bij kleine onvolkomenheden niet de modules zelf aan te passen, maar om een erratum op de website te plaatsen, zodat andere gebruikers het materiaal zelf kunnen aanpassen. Hetzelfde geldt voor eventuele aanvullingen.

Modules Delftse leerlijn na update

EcoReizen BZH juni 2020

Ecobrandstoffen BZH april 2017

Zelfherstellend beton BZH april 2021

Slimme polymeren BZH april 2017

Groene Chemie BZH juli 2018

Weet wat je eet! BZH jan 2017

Modules die hiaten opvullen
Water, verrasend gewoon! BZH jan 2018 (V4)

Zuur versus glazuur BZH nov 2017 (V4/V5)

Energie in mobiel BZH mei 2021 (V4/V5)

Lewis-vsepr-dipolen BZH mei 2023 (V5)

Reacties BZH april 2020(V6)

Moderne biotechnologie BZH dec 2020 (V6)

Voorbeeld leerlijn Stanislascollege Pijnacker

Bekijk hier een Voorbeeld-leerlijn

Sinds 2006 zijn Nederlandse scholen bij wet verplicht aandacht te besteden aan ‘actief burgerschap en sociale integratie’. Burgerschapsvorming moet jongeren de basiskennis, vaardigheden en houding bijbrengen die ze nodig hebben om nu en straks actief te kunnen meedoen in een pluriforme, democratische samenleving. Burgerschapsvorming is vastgelegd in de kerndoelen van de onderbouw en in de eindtermen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Burgerschapsvorming is geen apart vak. Alle schoolvakken moeten hieraan een bijdrage leveren, dus ook de bètavakken.

Burgerschapslessen in de bètavakken zijn gericht op het verwerven van ‘wetenschappelijke geletterdheid’: het vermogen van mensen om kritisch om te gaan met omstreden wetenschappelijke kwesties wanneer deze nu of later in hun leven voorkomen. Denk hierbij aan het vormen van een onderbouwde mening over vraagstukken m.b.t. klimaat, gezondheid, technologische innovaties enzovoort, en het volgen van de maatschappelijke discussie hierover.

ENGAGE is een Europees project dat lessen heeft ontwikkeld over actuele kwesties in de maatschappij. Onderzoek heeft uitgewezen dat leerlingen gemotiveerd worden door deze lessen en diverse relevante vaardigheden ontwikkelen, zoals: omgaan met strijdige informatie, afwegen van waarschijnlijkheid en risico, perspectiefwisseling, (morele) argumentatie, dialoog en reflectie. De lessen zijn voorzien van een docentenhandleiding, een PPT presentatie en diverse leerling materialen, dus direct klaar voor gebruik in uw klas. Hieronder kunt u dit lesmateriaal vinden, en een korte samenvatting.

Eco-Phone

Uitroeiing ziektes

Proefdieren

Elektronische sigaretten

Fracking of niet?

Temperatuur stijging: Twee graden

Vitamine D tekort

Appliance science

Aanval van oude virussen

Cola verbannen

Verban de zonnebank

CarWars

Chocolade geld

Einde van dieselauto’s

Insecten eten

Eco-Phone

Hierbij gebruiken de leerlingen hun kennis over aardse hulpbronnen en passen zij wetenschappelijke vaardigheden toe voor het bedenken van een manier om telefoonfabrikanten over te halen om milieuvriendelijke telefoons te ontwikkelen.

Uitroeiing ziektes

Muggen kunnen ziektes als malaria, knokkelkoorts en het zikavirus overdragen van mens tot mens. Is het misschien een optie om alle muggen die ziektes meedragen uit te roeien?

Proefdieren

Leerlingen passen hun kennis toe over de invloed van astma op het gasuitwisselingssysteem en gebruiken dit om bewijs te onderzoeken en om te beslissen of dierproeven essentieel zijn voor de ontwikkeling van nieuwe astmamedicijnen.

Elektronische sigaretten

Leerlingen passen hun kennis van de deeltjestheorie toe om te beslissen of uitgeademde nicotine de niet-rokers in de buurt kan bereiken en leren de risico’s te beoordelen.

Fracking of niet?

In deze oefening beslissen leerlingen of ze het eens zijn met het verbod op fracken. Ze passen hierbij hun kennis van de eigenschappen van gesteente toe om te beslissen of de stoffen door het fracken in het water kunnen komen en leren ze hun meningen te rechtvaardigen.

Temperatuur stijging: Twee graden

In deze oefening passen leerlingen hun kennis van klimaatverandering toe in een nieuwe context.

Vitamine D tekort

In deze oefening beslissen de studenten of ze het dagelijks vitamine D-supplement nodig hebben, op basis van hun dieet en blootstelling aan zonlicht.

Appliance science

In deze oefening zullen de leerlingen een toekomstige (fictieve) beperking op hun elektriciteitsgebruik in huis overwegen.

Aanval van oude virussen

Zou een oud virus het menselijk ras kunnen vernietigen? In deze oefening leren studenten hoe ze bronnen kunnen onderzoeken om feiten uit de wetenschap te onderscheiden van fictie.

Cola verbannen

In deze oefening zullen leerlingen het bewijs voor de oorzakelijke verbanden tussen suikerconsumptie, obesitas en ziekte gebruiken om de voor- en tegenargumenten af te wegen betreffende het verbod op de verkoop van suikerhoudende dranken aan kinderen onder de 18 jaar.

Verban de zonnebank

In deze oefening gaan leerlingen aan de slag als onderzoekers voor een tv-programma en bereiden ze een rapportage voor over de bewering dat zonnebanken huidkanker veroorzaken.

CarWars

De leerlingen hebben een keuze: een elektrische auto kopen, een waterstofauto kopen, of een auto die rijdt op biodiesel. Wat is het beste? Leerlingen overwegen de opties en kiezen een winnaar.

Chocolade geld

In deze oefening passen leerlingen hun kennis van bestuiving toe om te bespreken waarom de opbrengsten van cacao afnemen.

Einde van dieselauto’s

Leerlingen gebruiken hun kennis van chemische reacties om de verbrandingsproducten van een dieselmotor te voorspellen. Vervolgens ontwikkelen ze hun communicatievaardigheden, door middel van een korte video waarmee zij autokopers overtuigen geen dieselauto’s te kopen.

Insecten eten

In deze oefening zullen leerlingen een menukaart voor de schoolkantine maken, die naast gebruikelijke gerechten ook smakelijke opties met insecten bevat. Kunnen ze overtuigende communicatie en hun kennis van natuurlijke bronnen gebruiken om leerlingen te laten kiezen voor insect alternatieven?

De Provincie Zuid-Holland en EIC Mainport hebben met deze onderwijscyclus voor ogen om de energietransitie zichtbaar te maken. Dit speelt een grote rol bij het teweegbrengen van een positieve verandering in het gedrag en de houding van leerlingen ten aanzien van duurzame energie en hun energieverbruik. Daarbij worden de leerlingen uitgedaagd om hun eigen energietransitie onder handen te nemen.

De doelgroepen waar De Energiehelden Onderwijscyclus zich op richt:
Leerlingen van de het Voortgezet Onderwijs.
Primaire focus is op: HAVO 1,2,3
Secundaire focus is op: VMBO 1,2 en VWO 1,2,3Er wordt rekening gehouden met de differentiatie van de niveaus door verschillen te maken in de moeilijkheidsgraad van de vraagstellingen in de activiteiten.Leerlingen doorlopen een onderwijscyclus, die bestaat uit een introductieles op school (Les 1), gevolgd door een excursie naar het EIC Mainport Rotterdam, of een energieheld bij u in de buurt of het spelen van het spel op school (Les 2) en een vervolgopdracht over de aanpak van hun eigen energietransitie (Les 3).

Het programma is ook toegankelijk voor scholen die niet in de omgeving van het EIC gevestigd zijn. Daarom is de onderwijscyclus voor die betreffende scholen zodanig ingericht dat een bezoek aan het EIC wel gestimuleerd wordt, maar geen verplichting is.

 

Het volledige lespakket bestaat uit de volgende onderdelen
● Docentenhandleiding
● Verantwoording bij het lesmateriaal
● Lesopbouw per onderdeel
● Slide deck
● Werkopdrachten
● Impactmeting vragenlijst
● Ouderbrief

 

De docentenhandleiding kunt u hier downloaden –Middelbare school – Docentenhandleiding

 

Via een e-mail naar het Bètasteunpunt Zuid-Holland kunt u het u een link ontvangen naar het gehele lespakket.
Mocht u onvolkomenheden tegenkomen of aanvullingen hebben dan horen wij het graag, dan zullen wij dit aanpassen in de bestanden.

Met aansluitend het Bètacoördinatorenoverleg

Krijg inzicht in de mogelijkheden van AI in het onderwijs en ga zelf aan de slag met praktische tools om zelf lessen te ontwerpen. Je krijgt als docent een stappenplan en praktische handvatten om AI-tools vooral ook veilig, effectief en duurzaam in te zetten.

Workshop effectief lessen ontwerpen met AI – Bart Giethoorn (Natuurkunde docent en oprichter Alfie)
In deze workshop leer je hoe je met AI betere en afwisselender lessen kan maken en geven. Hiervoor kijken we niet alleen naar de beste AI-gereedschappen, maar ook naar de didactiek die hierdoor mogelijk wordt gemaakt. We kijken zowel naar algemene tools (zoals ChatGPT) als naar gereedschappen die specifiek voor het onderwijs zijn gemaakt (zoals openalfie.nl). Een interactieve workshop met veel praktische werkvormen!

Programma
15:45 – 16:00 uur inloop
16:00 – 16:15 uur welkom en inleiding generatieve AI
16:15 – 17:45 uur workshop effectief lessen ontwerpen met AI
17:45 – 18:30 uur buffet voor alle docenten

18:30 – 19:00 uur rondleiding Stanislas

19:00 – 20:00 uur Bètacoördinatoren overleg voor betacoördinatoren

Locatie: Stanislas vmbo mavo Delft, Krakeelpolder 1

De TU Delft heeft enkele lessen ontwikkeld voor middelbare scholen ter ondersteuning van docenten natuurkunde, wiskunde, scheikunde, en informatica die zoeken naar een invulling van de nieuwe examenprogramma’s. De lessen springen in op actuele onderwerpen en kennen een rijke context. Leerlingen gaan veelal zelf met de leerstof aan de slag. Het gaat om lesbrieven voor 1 of 2 lessen. De lessen zijn geschikt voor met name de bovenbouw vwo (met name 4 en 5 vwo).

• Vak: scheikunde
• Onderdeel: Nieuwe materialen
• Omvang: 70 minuten

BIO-Beton is een nieuw soort beton met bacteriën die de scheuren die door druk en corrosie in het beton ontstaan, kunnen repareren. Aan de hand van een verhaal en puzzel zien leerlingen wat de problemen zijn met normaal beton, hoe BIO-Beton deze problemen kan oplossen en hoe BIO-Beton werkt. De geplande les(sen) zijn opgebouwd in verhaal vorm, waarbij de docent Burgemeester is van een fictieve stad. De leerlingen beantwoorden vragen, afwisselend in groepjes van circa 4 leerlingen. Discussies worden ook in groepsverband gehouden. Bij een aantal vragen moet één letter van het antwoord in een puzzel worden ingevuld. Om te voorkomen dat er verschillende antwoorden worden ingevuld, zijn het aantal karakters van het antwoord, op het antwoordenformulier gegeven.

Alle lessen zijn voorzien van leerlingmateriaal en een volledige docentenhandleiding. Wilt u de lessen ontvangen? Laat het ons weten en neem contact met ons op via onz@tudelft.nl.

LOB in de nieuwe examenprogramma’s
In de nieuwe concept examenprogramma’s voor havo en vwo staat het onderdeel oriëntatie op studie en beroep. Dit onderdeel geeft ruimte om oriëntatie loopbaan en beroep (LOB) vast te leggen in een PTA. Daarmee wordt de rol van vakdocenten groter, want juist zij kunnen nu de verbinding leggen tussen de vakinhoud en mogelijke beroepsrichtingen. In de keynote komen de thema’s landbouw en water samen in een toekomstvisie voor Nederland. Tijdens de werksessie komen de mogelijkheden voor loopbaanontwikkeling in de vakken natuurkunde, wiskunde, techniek, scheikunde en nlt aanbod. We delen good practices en geven concrete voorbeelden van de integratie van LOB in de lespraktijk en PTA. Ook is er ruimte om, onder begeleiding van het Expertisepunt LOB, te werken aan direct toepasbare lesideeën.

Schoon water en voedselproductie zijn belangrijke thema’s in de nieuwe (concept)examenprogramma’s van Biologie, Scheikunde en NLT. Ook zijn schoon water en voedselproductie opgenomen in de Sustainable Development Goals van de UN. Dit geeft aan dat zowel in het onderwijs, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties hier belangrijke uitdagingen liggen. Deze bijeenkomst heeft als doel om vertegenwoordigers uit de drie bovengenoemde sectoren elkaar te laten ontmoeten, kennis te delen en elkaar te inspireren rondom het thema Samenwerken aan duurzaam wateronderwijs van de toekomst.

Meer info en aanmelden

Locatie, Datum en tijd:

Donderdag 10 april: 16 – 20 uur (inclusief maaltijd)

Arcadia Chrysanten, Burgemeester van Doornlaan 7 De Lier

In samenwerking met Biotech Training Facility

Schrijf je in met korting!

In samenwerking met Onderwijs Netwerk Zuid-Holland biedt Biotech Training Facility nu een selectie van trainingen aan voor TOA’s en docenten scheikunde en biologie in het voortgezet onderwijs. Deze trainingen zijn gericht op het versterken van praktijkvaardigheden en het uitbreiden van vakkennis, met een breed aanbod aan praktische workshops en nascholing over uiteenlopende onderwerpen.

Schrijf je in via de speciale link bij de training en vermeld dat je via ONZ komt. Je profiteert dan van 15% korting op de deelnamekosten! Grijp deze kans om je vakkennis en vaardigheden te verdiepen en te vernieuwen.

TOA’s en scheikundedocenten:

• Masterclass Pipetteren, 695 ex btw

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/masterclass-pipetteren

dinsdag 11 februari 2025 of vrijdag 17 oktober 2025

In deze cursus worden alle aspecten behandeld die invloed hebben op het reproduceerbaar en accuraat pipetteren van verschillende vloeistoffen met het oog op Good Laboratory Practice(GLP) normering. Daarnaast wordt gekeken naar de werking van pipetten, het onderhoud van pipetten en de controle van het juist afgegeven volume (kalibratie). Theorie wordt afgewisseld met praktijkoefeningen in een echte laboratoriumomgeving.

• Online Cursus Lyofilisatie / Vriesdrogen (Live), 495 ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-cursus-lyofilisatie-vriesdrogen-live

Deze cursus is voor iedereen die geïnteresseerd is om de technische, wetenschappelijke en regelgevende achtergrond van vriesdrogen (lyofilisatie) in een GMP-omgeving te leren kennen.

TOA’s en biologiedocenten:

• Basisprincipes van GMP, 745 euro ex btw

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/introductie-in-gmp

vrijdag 14 maart 2025 of vrijdag 12 september

Tijdens deze cursus maak je kennis met GMP.We introduceren je in de wereld van GMP. Interactieve theorie wordt afgewisseld met workshops en we sluiten af met de beleving van GMP in de praktijk. Door te zien, horen en doen  maak je kennis met alle aspecten van het werken in GMP.  Je ervaart in levenden lijve hoe het is om in een schone omgeving te werken door je mee te nemen in onze cleanroom. Daar horen onder andere ook GMP kleedprocedures bij. Zijn kleedprocedures echt nodig? Jazeker! De mens vormt het grootste risico in de farmaceutische wereld. De uitdaging bij GMP is het beperken van dit risico. Hierbij zijn expertise, gedrag en uitvoering belangrijk. Deze aspecten lopen als een rode draad door het programma. Bovendien ga je oefenen met het invullen van een echt GMP document. Wat zijn de criteria voor een goede GMP documentatie en waarom is dit belangrijk binnen de GMP wereld? Er wordt ook ingegaan op situaties die niet volgens GMP uitgevoerd zijn. Wat kunnen de consequenties zijn? Kortom, met deze cursus ervaar je GMP op een manier die je nooit meer zal vergeten.

• Inleiding tot de biofarmaceutische productie: GMP & Biotech Bootcamp voor afgestudeerden, 250 euro ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/inleiding-tot-de-biofarmaceutische-productie-gmp-biotech-bootcamp-voor-afgestudeerden

Je maakt kennis met de principes van Good Manufacturing Practice (GMP). Deze kennis wordt in de praktijk gebracht om een goed inzicht te krijgen in de rol en het belang van GMP.

• Online Vaccin Productie Academie – Module 1 Basisvereisten Vaccinproductie, 425 euro ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-vaccin-productie-academie-module-1-basisvereisten-vaccinproductie

Deze cursus gaat in op de basisvereisten voor de productie van een vaccinproductie.

• Online Vaccin Productie Academie: Module 5 batch vrijgifte, 425 euro ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-vaccin-productie-academie-module-5-batch-vrijgifte

In deze cursus leer je onder andere over de verschillende test technieken voor het testen van een geneesmiddel substantie of een eindproduct en wat er met deze technieken getest wordt.

• Online Vaccine Production Academy – Module 8 Vaccin Ontwikkeling, 425 ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-vaccine-production-academy-module-8-vaccin-ontwikkeling

In deze cursus leer je onder andere wanneer de noodzaak van een vaccin ontstaat, wat de verschillende stappen die gevolgd worden tijdens het ontwikkelen van een vaccin zijn en welke studies uitgevoerd moeten worden tijdens de ontwikkeling van een vaccin.

Geef bij aanmelden door dat je via het ONZ komt, dan ontvang je 15% korting op de prijs.

Wil jij een inkijkje krijgen in de wereld van wetenschappelijke prestaties en ontdekkingen? Dan nodigen we je graag uit voor de Nobelprijs lezing 2024! Elk jaar organiseren we een lezing die inzoomt op de natuurkunde en scheikunde achter de Nobelprijzen.

Lezingen:

Machine learning met behulp van neurale netwerken door Dr. Dimitrios Zarouchas, associate professor TU Delft, faculteit Lucht- & Ruimtevaart

De Nobelprijs voor de natuurkunde is dit jaar toegekend voor onderzoek dat het fundament heeft gelegd voor machine learning met behulp van neurale netwerken. Dr. Dimitrios Zarouchas verzorgt een lezing rond dit thema. Hij is associate professor aan de TU Delft, faculteit Lucht- & Ruimtevaart. Machine learning is direct van toepassing in zijn onderzoek, onder andere naar de vermoeidheid van composietmaterialen en legeringen.

Voorspellen van eiwitstructuren met computermodellen door Nikolina Šoštarić, assistant professor TU Delft Bio-informatica and Computational Biology

De Nobelprijs voor de scheikunde is dit jaar toegekend voor onderzoek naar het voorspellen van eiwitstructuren en het ontwerpen van eiwitten met behulp van de computer. Naar aanleiding van deze prijs verzorgt Dr. Nikolina Šoštarić een lezing waarbij ze de link tussen scheikunde, biologie en computerwetenschappen in het onderzoek naar eiwitten zal belichten. Ze is assistant professor aan de TU Delft, faculteit Technische Natuurwetenschappen. Ze doet onder andere onderzoek naar de interacties tussen biomoleculen.

Programma: