Schoon water en voedselproductie zijn belangrijke thema’s in de nieuwe (concept)examenprogramma’s van Biologie, Scheikunde en NLT. Ook zijn schoon water en voedselproductie opgenomen in de Sustainable Development Goals van de UN. Dit geeft aan dat zowel in het onderwijs, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties hier belangrijke uitdagingen liggen. Deze bijeenkomst heeft als doel om vertegenwoordigers uit de drie bovengenoemde sectoren elkaar te laten ontmoeten, kennis te delen en elkaar te inspireren rondom het thema Samenwerken aan duurzaam wateronderwijs van de toekomst.

LOB in de nieuwe examenprogramma’s
In de nieuwe concept examenprogramma’s voor havo en vwo staat het onderdeel oriëntatie op studie en beroep. Dit onderdeel geeft ruimte om oriëntatie loopbaan en beroep (LOB) vast te leggen in een PTA. Daarmee wordt de rol van vakdocenten groter, want juist zij kunnen nu de verbinding leggen tussen de vakinhoud en mogelijke beroepsrichtingen. In de keynote komen de thema’s landbouw en water samen in een toekomstvisie voor Nederland. Tijdens de werksessie komen de mogelijkheden voor loopbaanontwikkeling in de vakken natuurkunde, wiskunde, techniek, scheikunde en nlt aanbod. We delen good practices en geven concrete voorbeelden van de integratie van LOB in de lespraktijk en PTA.

Ook is er ruimte om, onder begeleiding van het Expertisepunt LOB, te werken aan direct toepasbare lesideeën.

Locatie, Datum en tijd:

Donderdag 10 april: 16 – 20 uur (inclusief maaltijd)

Arcadia Chrysanten, De Lier (exacte locatie nader bekend)

In samenwerking met Biotech Training Facility

Schrijf je in met korting!

In samenwerking met Onderwijs Netwerk Zuid-Holland biedt Biotech Training Facility nu een selectie van trainingen aan voor TOA’s en docenten scheikunde en biologie in het voortgezet onderwijs. Deze trainingen zijn gericht op het versterken van praktijkvaardigheden en het uitbreiden van vakkennis, met een breed aanbod aan praktische workshops en nascholing over uiteenlopende onderwerpen.

Schrijf je in via de speciale link bij de training en vermeld dat je via ONZ komt. Je profiteert dan van 15% korting op de deelnamekosten! Grijp deze kans om je vakkennis en vaardigheden te verdiepen en te vernieuwen.

TOA’s en scheikundedocenten:

• Masterclass Pipetteren, 695 ex btw

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/masterclass-pipetteren

dinsdag 11 februari 2025 of vrijdag 17 oktober 2025

In deze cursus worden alle aspecten behandeld die invloed hebben op het reproduceerbaar en accuraat pipetteren van verschillende vloeistoffen met het oog op Good Laboratory Practice(GLP) normering. Daarnaast wordt gekeken naar de werking van pipetten, het onderhoud van pipetten en de controle van het juist afgegeven volume (kalibratie). Theorie wordt afgewisseld met praktijkoefeningen in een echte laboratoriumomgeving.

• Online Cursus Lyofilisatie / Vriesdrogen (Live), 495 ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-cursus-lyofilisatie-vriesdrogen-live

Deze cursus is voor iedereen die geïnteresseerd is om de technische, wetenschappelijke en regelgevende achtergrond van vriesdrogen (lyofilisatie) in een GMP-omgeving te leren kennen.

TOA’s en biologiedocenten:

• Basisprincipes van GMP, 745 euro ex btw

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/introductie-in-gmp

vrijdag 14 maart 2025 of vrijdag 12 september

Tijdens deze cursus maak je kennis met GMP.We introduceren je in de wereld van GMP. Interactieve theorie wordt afgewisseld met workshops en we sluiten af met de beleving van GMP in de praktijk. Door te zien, horen en doen  maak je kennis met alle aspecten van het werken in GMP.  Je ervaart in levenden lijve hoe het is om in een schone omgeving te werken door je mee te nemen in onze cleanroom. Daar horen onder andere ook GMP kleedprocedures bij. Zijn kleedprocedures echt nodig? Jazeker! De mens vormt het grootste risico in de farmaceutische wereld. De uitdaging bij GMP is het beperken van dit risico. Hierbij zijn expertise, gedrag en uitvoering belangrijk. Deze aspecten lopen als een rode draad door het programma. Bovendien ga je oefenen met het invullen van een echt GMP document. Wat zijn de criteria voor een goede GMP documentatie en waarom is dit belangrijk binnen de GMP wereld? Er wordt ook ingegaan op situaties die niet volgens GMP uitgevoerd zijn. Wat kunnen de consequenties zijn? Kortom, met deze cursus ervaar je GMP op een manier die je nooit meer zal vergeten.

• Inleiding tot de biofarmaceutische productie: GMP & Biotech Bootcamp voor afgestudeerden, 250 euro ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/inleiding-tot-de-biofarmaceutische-productie-gmp-biotech-bootcamp-voor-afgestudeerden

Je maakt kennis met de principes van Good Manufacturing Practice (GMP). Deze kennis wordt in de praktijk gebracht om een goed inzicht te krijgen in de rol en het belang van GMP.

• Online Vaccin Productie Academie – Module 1 Basisvereisten Vaccinproductie, 425 euro ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-vaccin-productie-academie-module-1-basisvereisten-vaccinproductie

Deze cursus gaat in op de basisvereisten voor de productie van een vaccinproductie.

• Online Vaccin Productie Academie: Module 5 batch vrijgifte, 425 euro ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-vaccin-productie-academie-module-5-batch-vrijgifte

In deze cursus leer je onder andere over de verschillende test technieken voor het testen van een geneesmiddel substantie of een eindproduct en wat er met deze technieken getest wordt.

• Online Vaccine Production Academy – Module 8 Vaccin Ontwikkeling, 425 ex btw. Alleen op aanvraag.

https://biotechtrainingfacility.com/nl/trainingen/online-vaccine-production-academy-module-8-vaccin-ontwikkeling

In deze cursus leer je onder andere wanneer de noodzaak van een vaccin ontstaat, wat de verschillende stappen die gevolgd worden tijdens het ontwikkelen van een vaccin zijn en welke studies uitgevoerd moeten worden tijdens de ontwikkeling van een vaccin.

Geef bij aanmelden door dat je via het ONZ komt, dan ontvang je 15% korting op de prijs.

Wil jij een inkijkje krijgen in de wereld van wetenschappelijke prestaties en ontdekkingen? Dan nodigen we je graag uit voor de Nobelprijs lezing 2024! Elk jaar organiseren we een lezing die inzoomt op de natuurkunde en scheikunde achter de Nobelprijzen.

Lezingen:

Machine learning met behulp van neurale netwerken door Dr. Dimitrios Zarouchas, associate professor TU Delft, faculteit Lucht- & Ruimtevaart

De Nobelprijs voor de natuurkunde is dit jaar toegekend voor onderzoek dat het fundament heeft gelegd voor machine learning met behulp van neurale netwerken. Dr. Dimitrios Zarouchas verzorgt een lezing rond dit thema. Hij is associate professor aan de TU Delft, faculteit Lucht- & Ruimtevaart. Machine learning is direct van toepassing in zijn onderzoek, onder andere naar de vermoeidheid van composietmaterialen en legeringen.

Voorspellen van eiwitstructuren met computermodellen door Nikolina Šoštarić, assistant professor TU Delft Bio-informatica and Computational Biology

De Nobelprijs voor de scheikunde is dit jaar toegekend voor onderzoek naar het voorspellen van eiwitstructuren en het ontwerpen van eiwitten met behulp van de computer. Naar aanleiding van deze prijs verzorgt Dr. Nikolina Šoštarić een lezing waarbij ze de link tussen scheikunde, biologie en computerwetenschappen in het onderzoek naar eiwitten zal belichten. Ze is assistant professor aan de TU Delft, faculteit Technische Natuurwetenschappen. Ze doet onder andere onderzoek naar de interacties tussen biomoleculen.

Programma:

Het artikel: Een periodiek systeem met atoom- en ionstralen. NVOX: Magazine voor het Onderwijs in Natuurwetenschappen, 45(3), 132-133. behandelt een Periodieksysteem met atoom-ion stralen gepubliceerd en de didactische voordelen daarvan.

Er is een digitale versie beschikbaar geschikt voor presentaties en om inlegvellen voor Binas te printen.

Klik hier om naar de downloadpagina van de digitale versie te gaan 

Het ontwerpen van de Delftse leerlijn is een samenwerkingsverband tussen de TU Delft en de VNCI (Vereniging voor de Nederlandse Chemische Industrie).

Uitgangspunten

Leerlingen zullen aan de hand van maatschappelijke-, chemische- en technologische vraagstukken concepten leren om een antwoord op deze vraagstukken te geven op grond van chemische argumenten. Er wordt ingestoken op nieuwe materialen, duurzaamheid, innovatieve technologie en de chemische industrie.

Didactiek

Er wordt veel aandacht besteed aan de volgende leeractiviteiten:

• Kennen: Leren gericht op onthouden
• Begrijpen: Leren gericht op met eigen woorden samenhang weergeven tussen de concepten
• Integreren: Leren gericht op inpassen van nieuw verworven kennis in bestaande kennis
• Creatief toepassen: Leren gericht op creatief en wendbaar gebruik

Hieronder staan de modules van de Delftse leerlijn die zijn opgepoetst door het Bètasteunpunt Zuid-Holland.

De modules zijn aangepast aan de zesde editie van Binas en aan de nieuwe eisen in de syllabus zoals naamgeving en definities van begrippen. Verder zijn sommige artikelen vernieuwd en zijn er paragrafen bijgekomen of verdwenen. De modules zijn niet in de lay-out van de oorspronkelijke Delftse leerlijn, maar zijn opgemaakt in een eenvoudiger lay-out en beschikbaar in MS Word.
De Delftse leerlijn dekt niet het hele vwo curriculum af. Daarom zijn er modules verzameld en/of ontwikkeld die de hiaten opvullen. Deze modules zijn (in aangepaste vorm) ook beschikbaar gemaakt via deze website. Hiermee is nog steeds niet het hele vwo scheikunde curriculum afgedekt. Op dit moment missen nog de Lewistheorie, analyse technieken en materiaalkunde.
De Delftse leerlijn wordt gebruikt op het Coornhert Gymnasium in Gouda en het Stanislascollege in Pijnacker. Van deze scholen zijn voorbeeld leerlijnen beschikbaar en van de laatste school ook een voorbeeld PTA waarin te zien is hoe de (school)examendomeinen worden afgedekt.
Via een e-mail naar het secretariaat van het Bètasteunpunt Zuid-Holland kunt u de uitwerkingen van de opgaven en de docenthandleidingen opvragen. De uitwerkingen van de opgaven passen bij de nieuwe versies van de module. Omdat de experimenten en de didactiek van de modules niet zijn veranderd, zijn de docenthandleidingen niet aangepast.
Mocht u onvolkomenheden tegenkomen of aanvullingen hebben dan horen wij het graag. Het plan is om bij kleine onvolkomenheden niet de modules zelf aan te passen, maar om een erratum op de website te plaatsen, zodat andere gebruikers het materiaal zelf kunnen aanpassen. Hetzelfde geldt voor eventuele aanvullingen.

Modules Delftse leerlijn na update

EcoReizen BZH juni 2020

Ecobrandstoffen BZH april 2017

Zelfherstellend beton BZH april 2021

Slimme polymeren BZH april 2017

Groene Chemie BZH juli 2018

Weet wat je eet! BZH jan 2017

Modules die hiaten opvullen
Water, verrasend gewoon! BZH jan 2018 (V4)

Zuur versus glazuur BZH nov 2017 (V4/V5)

Energie in mobiel BZH mei 2021 (V4/V5)

Lewis-vsepr-dipolen BZH mei 2023 (V5)

Reacties BZH april 2020(V6)

Moderne biotechnologie BZH dec 2020 (V6)

Voorbeeld leerlijn Stanislascollege Pijnacker

Bekijk hier een Voorbeeld-leerlijn

Sinds 2006 zijn Nederlandse scholen bij wet verplicht aandacht te besteden aan ‘actief burgerschap en sociale integratie’. Burgerschapsvorming moet jongeren de basiskennis, vaardigheden en houding bijbrengen die ze nodig hebben om nu en straks actief te kunnen meedoen in een pluriforme, democratische samenleving. Burgerschapsvorming is vastgelegd in de kerndoelen van de onderbouw en in de eindtermen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Burgerschapsvorming is geen apart vak. Alle schoolvakken moeten hieraan een bijdrage leveren, dus ook de bètavakken.

Burgerschapslessen in de bètavakken zijn gericht op het verwerven van ‘wetenschappelijke geletterdheid’: het vermogen van mensen om kritisch om te gaan met omstreden wetenschappelijke kwesties wanneer deze nu of later in hun leven voorkomen. Denk hierbij aan het vormen van een onderbouwde mening over vraagstukken m.b.t. klimaat, gezondheid, technologische innovaties enzovoort, en het volgen van de maatschappelijke discussie hierover.

ENGAGE is een Europees project dat lessen heeft ontwikkeld over actuele kwesties in de maatschappij. Onderzoek heeft uitgewezen dat leerlingen gemotiveerd worden door deze lessen en diverse relevante vaardigheden ontwikkelen, zoals: omgaan met strijdige informatie, afwegen van waarschijnlijkheid en risico, perspectiefwisseling, (morele) argumentatie, dialoog en reflectie. De lessen zijn voorzien van een docentenhandleiding, een PPT presentatie en diverse leerling materialen, dus direct klaar voor gebruik in uw klas. Hieronder kunt u dit lesmateriaal vinden, en een korte samenvatting.

Eco-Phone

Uitroeiing ziektes

Proefdieren

Elektronische sigaretten

Fracking of niet?

Temperatuur stijging: Twee graden

Vitamine D tekort

Appliance science

Aanval van oude virussen

Cola verbannen

Verban de zonnebank

CarWars

Chocolade geld

Einde van dieselauto’s

Insecten eten

Eco-Phone

Hierbij gebruiken de leerlingen hun kennis over aardse hulpbronnen en passen zij wetenschappelijke vaardigheden toe voor het bedenken van een manier om telefoonfabrikanten over te halen om milieuvriendelijke telefoons te ontwikkelen.

Uitroeiing ziektes

Muggen kunnen ziektes als malaria, knokkelkoorts en het zikavirus overdragen van mens tot mens. Is het misschien een optie om alle muggen die ziektes meedragen uit te roeien?

Proefdieren

Leerlingen passen hun kennis toe over de invloed van astma op het gasuitwisselingssysteem en gebruiken dit om bewijs te onderzoeken en om te beslissen of dierproeven essentieel zijn voor de ontwikkeling van nieuwe astmamedicijnen.

Elektronische sigaretten

Leerlingen passen hun kennis van de deeltjestheorie toe om te beslissen of uitgeademde nicotine de niet-rokers in de buurt kan bereiken en leren de risico’s te beoordelen.

Fracking of niet?

In deze oefening beslissen leerlingen of ze het eens zijn met het verbod op fracken. Ze passen hierbij hun kennis van de eigenschappen van gesteente toe om te beslissen of de stoffen door het fracken in het water kunnen komen en leren ze hun meningen te rechtvaardigen.

Temperatuur stijging: Twee graden

In deze oefening passen leerlingen hun kennis van klimaatverandering toe in een nieuwe context.

Vitamine D tekort

In deze oefening beslissen de studenten of ze het dagelijks vitamine D-supplement nodig hebben, op basis van hun dieet en blootstelling aan zonlicht.

Appliance science

In deze oefening zullen de leerlingen een toekomstige (fictieve) beperking op hun elektriciteitsgebruik in huis overwegen.

Aanval van oude virussen

Zou een oud virus het menselijk ras kunnen vernietigen? In deze oefening leren studenten hoe ze bronnen kunnen onderzoeken om feiten uit de wetenschap te onderscheiden van fictie.

Cola verbannen

In deze oefening zullen leerlingen het bewijs voor de oorzakelijke verbanden tussen suikerconsumptie, obesitas en ziekte gebruiken om de voor- en tegenargumenten af te wegen betreffende het verbod op de verkoop van suikerhoudende dranken aan kinderen onder de 18 jaar.

Verban de zonnebank

In deze oefening gaan leerlingen aan de slag als onderzoekers voor een tv-programma en bereiden ze een rapportage voor over de bewering dat zonnebanken huidkanker veroorzaken.

CarWars

De leerlingen hebben een keuze: een elektrische auto kopen, een waterstofauto kopen, of een auto die rijdt op biodiesel. Wat is het beste? Leerlingen overwegen de opties en kiezen een winnaar.

Chocolade geld

In deze oefening passen leerlingen hun kennis van bestuiving toe om te bespreken waarom de opbrengsten van cacao afnemen.

Einde van dieselauto’s

Leerlingen gebruiken hun kennis van chemische reacties om de verbrandingsproducten van een dieselmotor te voorspellen. Vervolgens ontwikkelen ze hun communicatievaardigheden, door middel van een korte video waarmee zij autokopers overtuigen geen dieselauto’s te kopen.

Insecten eten

In deze oefening zullen leerlingen een menukaart voor de schoolkantine maken, die naast gebruikelijke gerechten ook smakelijke opties met insecten bevat. Kunnen ze overtuigende communicatie en hun kennis van natuurlijke bronnen gebruiken om leerlingen te laten kiezen voor insect alternatieven?

De Provincie Zuid-Holland en EIC Mainport hebben met deze onderwijscyclus voor ogen om de energietransitie zichtbaar te maken. Dit speelt een grote rol bij het teweegbrengen van een positieve verandering in het gedrag en de houding van leerlingen ten aanzien van duurzame energie en hun energieverbruik. Daarbij worden de leerlingen uitgedaagd om hun eigen energietransitie onder handen te nemen.

De doelgroepen waar De Energiehelden Onderwijscyclus zich op richt:
Leerlingen van de het Voortgezet Onderwijs.
Primaire focus is op: HAVO 1,2,3
Secundaire focus is op: VMBO 1,2 en VWO 1,2,3Er wordt rekening gehouden met de differentiatie van de niveaus door verschillen te maken in de moeilijkheidsgraad van de vraagstellingen in de activiteiten.Leerlingen doorlopen een onderwijscyclus, die bestaat uit een introductieles op school (Les 1), gevolgd door een excursie naar het EIC Mainport Rotterdam, of een energieheld bij u in de buurt of het spelen van het spel op school (Les 2) en een vervolgopdracht over de aanpak van hun eigen energietransitie (Les 3).

Het programma is ook toegankelijk voor scholen die niet in de omgeving van het EIC gevestigd zijn. Daarom is de onderwijscyclus voor die betreffende scholen zodanig ingericht dat een bezoek aan het EIC wel gestimuleerd wordt, maar geen verplichting is.

 

Het volledige lespakket bestaat uit de volgende onderdelen
● Docentenhandleiding
● Verantwoording bij het lesmateriaal
● Lesopbouw per onderdeel
● Slide deck
● Werkopdrachten
● Impactmeting vragenlijst
● Ouderbrief

 

De docentenhandleiding kunt u hier downloaden –Middelbare school – Docentenhandleiding

 

Via een e-mail naar het Bètasteunpunt Zuid-Holland kunt u het u een link ontvangen naar het gehele lespakket.
Mocht u onvolkomenheden tegenkomen of aanvullingen hebben dan horen wij het graag, dan zullen wij dit aanpassen in de bestanden.

De TU Delft heeft enkele lessen ontwikkeld voor middelbare scholen ter ondersteuning van docenten natuurkunde, wiskunde, scheikunde, en informatica die zoeken naar een invulling van de nieuwe examenprogramma’s. De lessen springen in op actuele onderwerpen en kennen een rijke context. Leerlingen gaan veelal zelf met de leerstof aan de slag. Het gaat om lesbrieven voor 1 of 2 lessen. De lessen zijn geschikt voor met name de bovenbouw vwo (met name 4 en 5 vwo).

• Vak: scheikunde
• Onderdeel: Nieuwe materialen
• Omvang: 70 minuten

BIO-Beton is een nieuw soort beton met bacteriën die de scheuren die door druk en corrosie in het beton ontstaan, kunnen repareren. Aan de hand van een verhaal en puzzel zien leerlingen wat de problemen zijn met normaal beton, hoe BIO-Beton deze problemen kan oplossen en hoe BIO-Beton werkt. De geplande les(sen) zijn opgebouwd in verhaal vorm, waarbij de docent Burgemeester is van een fictieve stad. De leerlingen beantwoorden vragen, afwisselend in groepjes van circa 4 leerlingen. Discussies worden ook in groepsverband gehouden. Bij een aantal vragen moet één letter van het antwoord in een puzzel worden ingevuld. Om te voorkomen dat er verschillende antwoorden worden ingevuld, zijn het aantal karakters van het antwoord, op het antwoordenformulier gegeven.

Alle lessen zijn voorzien van leerlingmateriaal en een volledige docentenhandleiding. Wilt u de lessen ontvangen? Laat het ons weten en neem contact met ons op via onz@tudelft.nl.

Karin Koens, docent biologie, geeft deze workshop en heeft veel ervaring met het begeleiden van leerlingen bij hun PWS. Als leerlingen zelfstandig onderzoek doen en daarbij metingen uitvoeren, levert dit getallen op. Maar om die te kunnen interpreteren en een goede conclusie te trekken, is statistiek nodig. In de workshop komen drie statistische toetsen aan de orde die goed bruikbaar zijn bij het onderzoek dat leerlingen vaak doen tijdens hun biologie of scheikunde opleiding in de bovenbouw.

Een voorbeeld. Als een leerling meet dat de gemiddelde hartslag bij stress (89 bpm)  hoger is dan de gemiddelde hartslag in rust (75 bpm), is dit dan te beschouwen als een echt, significant verschil? Of is het verschil veel te klein en is het toeval? (Hoe) hang dit af van het aantal metingen?

De workshop start met een korte uitleg over het formuleren van de nulhypothese en gaat in op het begrip p-waarde en op drie typen onderzoeksvragen die vaak terug komen in leerlingonderzoek. Vervolgens analyseer je zelf de onderzoeksresultaten van een gegeven onderzoek door de p-waarde te berekenen. Daarvoor gebruik je Excel. De p-waarde bepaalt dan of de verschillen in de gemeten waarden significant zijn of niet. Als de tijd het toelaat kun je dit doen voor drie typen onderzoek, ieder gebaseerd op een ander type onderzoeksvraag. Dan heb je geoefend met drie typen statistische toetsen. De toetsen die worden besproken zijn de T-toets, de Pearson’s correlatiecoëfficiënt en de Chi-kwadraat toets.

Materiaal: theorieboekje met opdrachten wordt uitgedeeld en digitaal ter beschikking gesteld. Hierin zit ook een ‘knoppencursus’ die de leerlingen stap voor stap begeleidt bij het uitvoeren van de toets in Excel. PowerPoint wordt digitaal ter beschikking gesteld. Neem voor deze workshop een laptop met Excel mee!

DOEL & RESULTAAT

Het begrip p-waarde, de T-toets, de Pearson’s correlatiecoëfficiënt en de Chi-kwadraattoets beheers je om je leerlingen hierin te kunnen begeleiden bij hun PWS.

DATUM, TIJD & LOCATIE

Woensdag 11 oktober | 17.00 – 19.30 uur | Willem Einthovengebouw | Kolffpad 1 | 2333 BN Leiden

De wereld verandert en het onderwijs verandert met haar mee. Ook voor de taal- en zaakvakken betekent dit dat we constant in beweging zijn ons onderwijs aan te passen op hedendaagse thema’s. Mede door (nieuwe) onderwerpen zoals burgerschap en de discussie rondom een nieuw en toekomstgericht curriculum gaan we ons onderwijs anders organiseren. Tijdens dit symposium willen we mooie initiatieven en ontwikkelingen in deze vakgebieden (taal & zaakvakken) een podium bieden. In de lezingen en workshops delen we ideeën over hoe je in jouw lessen hier mee aan de slag kan.

Waarom voor de taal- en zaakvakken?

Helaas heeft het maatschappijprofiel nog vaak last van een slecht imago en kiezen ook steeds meer leerlingen voor een bètaprofiel. De groei van bèta binnen het onderwijs kent veel goede initiatieven maar heeft helaas ook gevolgen voor de andere schoolvakken. Taal- en zaakvakken blijven daarin soms achter op de grote (landelijke) ontwikkelingen van bètavakken zoals technasia, landelijke wedstrijden en nieuwe bètaschoolvakken en -lokalen. Ook in het hoger onderwijs is dit te merken: vooral de talenstudies hebben het zwaar. Leerlingen (en ouders) zijn bang met een maatschappijprofiel het minder ver te schoppen en geen goede baan te vinden. Tijd om die mindset aan te pakken, vindt Onderwijsnetwerk Zuid-Holland.

Datum & tijd: 8 april 2022, van 14:14 tot 17:30 uur

Locatie: Museum van Volkenkunde in Leiden.

Doelgroep: Docenten, schoolleiders, decanen, beleidsmakers en andere geïnteresseerden uit voortgezet en hoger onderwijs.

Programma:

13:50 – 14:10: Inloop

14:15 – 15:00: Welkom en sprekers

15:10 – 16:00: Workshopronde 1

16:05 – 16: 55: Workshopronde 2

17:00 – 17:30: Borrel

Openingsspreker Markus Davidsen: Hoe geef je een vak opnieuw vorm en wat kunnen we leren van het Deense model?

Markus Davidsen is universitair docent Godsdienstsociologie aan de Universiteit Leiden. In 2016 lanceerde hij een ‘Leidse visie voor het religieonderwijs’ en sindsdien werkt hij aan een hervorming van het vak Godsdienst/Levensbeschouwing. Met een team van vo-docenten en docentenopleiders werkt Davidsen aan een landelijk curriculum en een nieuwe vakdidactiek, en aan de Universiteit Leiden heeft hij een succesvolle tweejarige docentenopleiding opgezet. Voor dit werk ontving Davidsen in 2021 de impactprijs van de Leidse Faculteit Geesteswetenschappen. Davidsen is van origine Deens en zal ook ingaan op het Deense onderwijsmodel waarbij de taal- en zaakvakken veel sterker staan in het vo, en waar de geesteswetenschappen zich sterk profileren als docentenopleidingen.

Openingsspreker Suzanne Adema: ‘Oud is het nieuwe nieuw’

Suzanne Adema is Universitair Docent bij de faculteit Humanities en geeft daarnaast ook les in het voortgezet onderwijs. Tijdens de opening bespreekt Adema het onderzoeksproject Anchoring Innovation. In dit landelijke project wordt gesteld dat de klassieke oudheid geschikt bronmateriaal levert om meer zicht te kunnen krijgen op de menselijke aspecten van vernieuwing. Het is een historisch tijdperk waar veel bronnen over zijn verzameld, en waarin op sociaal, politiek en economisch niveau van alles gebeurde. Adema gaat in op hoe innovaties worden verankerd in wat al bekend is: ‘zitten is het nieuwe roken’, orange is the new black’ en ‘oud is het nieuwe nieuw’. Adema sluit af met ideeën hoe je hier in je eigen lespraktijk mee aan de slag kan, zowel voor de talen als zaakvakken.

Overzicht workshops

Voor de talen:

1. Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles
2. Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks
3. Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles (VOL)

Voor de zaakvakken:

4. Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen
5. Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen
6. Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken?

Vakoverstijgend:

7. Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken (VOL)
8. Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? (VOL)
9. Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA
10. Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken

Er vinden twee workshoprondes plaats. Onderaan de pagina vind je de indeling van workshops in rondes. Lees hier de beschrijving van de workshops:

1. Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles – Jeroen Dera (Literatuurcriticus en letterkundige Radboud Universiteit Nijmegen) 

Wie aan ‘poëzie’ denkt, denkt al snel aan woorden als ‘emoties’, ‘natuur’ en ‘rijm’ – associaties die ook naar voren komen uit empirisch onderzoek. Hoewel er inderdaad nogal wat gedichten bestaan die aan dit beeld van poëzie beantwoorden, is de dichtkunst vele malen diverser. Tijdens deze workshop breken we het clichébeeld van poëzie open en gaan we aan de slag met gedichten die uitdrukkelijk een maatschappelijke oriëntatie hebben. Je maakt kennis met hedendaagse dichters die schrijven over maatschappelijke kwesties in de 21e eeuw, en krijgt handvatten aangereikt om hun poëzie te implementeren in het onderwijs.

Vakken: Nederlands en maatschappij.

2. Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks – Amaranth Feuth (Faculteit Humanities, Universiteit Leiden & docent Engels en Klassieke Talen Marecollege)

De aandacht voor de Black Lives Matter-beweging en de Me-too-discussie hebben het vak van de klassieke talen onder een vergrootglas gelegd. Zijn de teksten van de Griekse en Latijnse canon niet geschreven door witte mannen? En is het gymnasium geen eliteschool voor witte kinderen? Veel classici hebben deze vragen met nuance weten te beantwoorden. We hebben in onderzoek en onderwijs tegenwoordig ook oog voor de vrouwen, kinderen, slaven en vreemdelingen uit de oudheid zelf. In deze workshop kijken we aan de hand van literaire vrouwen als van Clodia en Eurydike naar nog een andere mogelijkheid om de klassieken op school inclusiever te maken: meer aandacht in de les voor inclusieve klassieke recepties in moderne literatuur.

Vakken: Grieks, Latijn, Engels en Nederlands

3. VOL: Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles – Taal- en cultuurbewustzijn in de moderne vreemde talenles – Janneke Geursen (vakdidacticus ICLON, Universiteit Leiden)

Het vreemdetalenonderwijs is in beweging. Zo gaat het er in discussies rond curriculumontwikkeling over dat taalonderwijs meer is dan taalverwerving alleen. Hoe zouden we kunnen toewerken naar versterkt vreemdetalenonderwijs, waarbinnen leerlingen naast taalvaardigheden ook taal- en cultuurbewustzijn ontwikkelen?  Wat verstaan we daar eigenlijk onder? En hoe geef je dat onderwijs in de praktijk vorm?  In deze workshop formuleren we eerste antwoorden op deze vragen.

Vakken: Alle moderne vreemde talen

4. Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen – Nika Hendriksen & Albert Logtenberg (ICLON, Universiteit Leiden)

Binnen geschiedenis en maatschappijleer passeren maatschappelijke onderwerpen die kunnen raken aan de identiteit van leerlingen vaak de revue. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als religie, vrijheid van meningsuiting, genocide en het vluchtelingenvraagstuk. Dit maakt dat je je als docent maatschappijleer/geschiedenis geregeld afvraagt: hoe houd ik rekening met de diverse achtergronden van mijn leerlingen waardoor iedereen de kans krijgt om te leren? In deze workshop gaan we aan de hand van jullie eigen ervaringen, kennis en kunde kritisch kijken naar de keuzes die je maakt en je repertoire voor inclusief handelen aanpassen en verder uitbreiden. Je verlaat deze workshop met handvatten vanuit de theorie en praktijk.

Vakken: Geschiedenis en maatschappij

5. Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen – Marcella van Steenbergen (docent aardrijkskunde, GLOBE)

Aardrijkskunde is een uitzonderlijk vak waar de natuurwetenschap samenkomt bij de sociale wetenschappen. Toch kiezen de meeste leerlingen het vak vanuit een maatschappij-profiel. Hoe maak je de meer fysisch geografische onderwerpen toch interessant voor deze leerlingen? GLOBE biedt lesmateriaal over onze natuurlijke leefomgeving waarin veel aandacht is voor oplossingen voor milieuproblematiek. Aan de hand van dit materiaal denken we na over de aansluiting van bètaonderwerpen  voor de niet-bètaleerling.

Vak: Aardrijkskunde

6. Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken? – Iris Hermens (Kabold)

Hoe kunnen we met onze vakken jongeren raken? We zien dat de bètavakken dit steeds beter is gelukt de afgelopen 10 jaar. Wat gebeurt hier eigenlijk? Het bedrijfsleven gooit haar deuren open, organiseert wedstrijden en maakt tijd om toffe ervaringen te organiseren voor middelbare scholieren. Mede door investeringen vanuit bedrijven en de overheid wordt bètaonderwijs steeds groter dan het klaslokaal: het gaat om beleven en ontdekken wat er echt in de echte wereld speelt. En dat motiveert jongeren. In deze workshop ga je aan de slag met deze principes en pas je die toe op jouw eigen schoolvak.

Vakken: Geschiedenis, maatschappij, filosofie, levensbeschouwing en aardrijkskunde

7. VOL: Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken – Elselien van Tol (ICLON, Universiteit Leiden)

Activerende didactiek gaat uit van de grondgedachte dat leerstof beter beklijft als leerlingen actief betrokken zijn bij het onderwijs dat zij krijgen. Leerlingen zijn echter niet altijd zo actief bezig met de leerstof als we zouden willen. Welke didactische strategieën heb je als docent in handen om leerlingen betrokken te maken bij de lesinhoud? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven en regie nemen over het eigen leerproces? Welke activerende werkvormen en hulpmiddelen kan je als docent inzetten om leeropbrengsten te vergroten? Tijdens deze workshop worden handvatten gegeven en theorie en praktische oefeningen die direct toepasbaar zijn in de praktijk en antwoord geven op bovenstaande vragen.

Voor alle schoolvakken.

8. VOL: Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? – Carmen van den Bergh (LUCAS, Universiteit Leiden)

Deze workshop richt zich tot alle docenten die hun lessen willen omtoveren tot een onvergetelijke ervaring, waarover leerlingen nog lang zullen spreken. Hoe laat jij je lesmateriaal aansluiten bij de actualiteit en bij de leefwereld van je leerlingen? Hoe zorg je ervoor dat ze allemaal gemotiveerd en geconcentreerd blijven? Hoe behandel je moeilijke thema’s en opdrachten die vaak ervaren worden als “saai”? Maak je diversiteit bespreekbaar zonder het expliciet te benoemen? In deze workshop behandelen we in het bijzonder een aantal voorbeelden voor taal, cultuur en literatuurdocenten van alle talen (ook niet-schooltalen). Na een korte introductie en showcase van een enkele hands-on opdrachten (interactieve groepsopdrachten, schrijvers interviewen, videoblogs maken, muziek en poëzie analyseren op een leuke manier, …) gaan we aan de slag met jullie concrete voorbeelden, “best practices” en vernieuwende ideeën.

Voor alle taalvakken

9. Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA – Alexander Schinkel (DebatUnie) en Leonie Kaptein (DNA in beeld)

DNA wordt al snel gezien als onderdeel van de bètalessen maar is juist ook interessant voor de taal- en zaakvakken vanwege de ethische vraagstukken. In deze workshop worden de deelnemers eerst bijgepraat over de meeste recente ontwikkelingen omtrent DNA-technologieën. Vervolgens gaan ze met elkaar in debat over de vele ethische vraagstukken die deze nieuwe technologieën oproepen. Na afloop van deze workshop zijn de deelnemers op de hoogte van de laatste DNA-technologieën en weten ze hoe ze hierover met elkaar en met leerlingen kunnen debatteren.

Vakken: Nederlands, Engels, maatschappij, levensbeschouwing, geschiedenis, filosofie, bèta en burgerschap.

10. Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken – Eveline de Boer en Alma Kuijpers (ICLON, Universiteit Leiden)

In deze workshop willen wij laten zien hoe je met perspectiefgericht onderwijs als docent rondom het thema Australische Kunst in het museum Volkenkunde activerend onderwijs kunt ontwerpen of hoe je leerlingen zelf vragen kunt leren stellen die hen aanspreken rondom dit thema. Voor meer informatie over perspectiefgericht onderwijs kijk op onze website: https://www.universiteitleiden.nl/iclon/wetenschappelijk-onderzoek/perspectiefgericht-onderwijs

Voor alle schoolvakken

Indeling rondes:

Ronde 1:

Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken?

Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken (VOL)

Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? (VOL)

Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA

Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken

Ronde 2:

Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles

Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks

Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles (VOL)

Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen

Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen