In schooljaar 2021/2021 organiseerde Onderwijsnetwerk Zuid-Holland en de faculteit Geesteswetenschappen de alternatieve-leeslijst-awards. Deze award is door het Onderwijsnetwerk Zuid-Holland en de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden in het leven geroepen om boeken onder de aandacht te brengen die scholieren kunnen enthousiasmeren voor literatuur. Leerlingen, docenten, studenten en andere boekenliefhebbers uit het mbo, voortgezet en hoger onderwijs konden hun favoriete boek nomineren. Er waren geen restricties aan het nomineren van een boek en in iedere taal kon een boek genomineerd worden.

De alternatieve lijst

Hieronder vind je de top 20 aan genomineerde boeken van de alternatieve leeslijst (in alfabetische volgorde). Van de top 10 van genomineerde boeken is een poster gemaakt, die hier is te downloaden. Je kan de poster ophangen in de klas of onderstaande boeken via deze website delen met jouw leerlingen. De uitleg en motivatie van de boeken is aangedragen door de personen die het boek heeft genomineerd.

Hanna Bervoets – Alles wat er was (Nederlandstalig)

“Gewoon goed boek” – Leerling

Laurent Binet – HhhH (Franstalig, meerdere vertalingen)

“De verteller, een historicus, doet onderzoek naar de verzetsoperatie met codenaam Anthropoïd: een aanslag op Nazi-topman Heydrich. De aanslag mislukt (of toch niet?) en parallel aan de worstelingen van de verzetshelden worden die van de verteller beschreven: hoe doe je recht aan de complexe geschiedenis en aan de personen die je beschrijft?

HhhH is niet alleen een ontzettend spannend verhaal over operatie Anthropoïd (dat zelfs spannend blijft nadat de verteller de afloop al heeft verklapt), maar ook een eyeopener voor wie geïnteresseerd is in geschiedenis. Geschiedenis is niet alleen een opsomming feiten, het zijn verhalen die vanuit een bepaald perspectief worden belicht. En elk perspectief brengt een bepalende visie op de historische gebeurtenissen en personen met zich mee.” – docent mbo/ho

Stefan Brijs – De Engelenmaker (Nederlandstalig)

“Na een afwezigheid van bijna twintig jaar keert Doktor Victor Hoppe terug naar zijn geboortedorp Wolfheim. De bekrompen dorpelingen reageren argwanend op zijn komst, zeker als blijkt dat hij drie kinderen van een paar weken oud bij zich heeft, die zelden te zien zijn. Dat voedt de geruchten en langzaam groeit het vermoeden dat ze ernstig ziek zijn.

Als tiener probeerde ik een vakantie lang elke dag een boek te lezen. We zaten in een huisje in de buurt van Porto, er was verder weinig te doen. Dat plan mislukte door De Engelenmaker – ik moest er een paar dagen van bijkomen en nog even goed over nadenken. Wat een boek.” – Neerlandica

Charles Bukowski – Postkantoor (Nederlandstalig, vertaling uit het Engels)

“Het verhaal over een aan alcohol verslaafde ongelukkige man die voor een postkantoor werkt. Het bezoek is vooral bijzonder door de alternatieve manier van schrijven en het grove taalgebruik en zijn tragische maar hilarische leven.” – Mbo student

Paulo Coelho – De Alchemist (Nederlandstalig, vertaling uit het Portugees)

Geen uitleg – Student

Willy Corsari – Het mysterie van de Mondscheinsonate (Nederlandstalig)

“Inspecteur Lund is simpele diefstalzaken meer dan zat en wacht al jaren op een échte spannende moordzaak. Wanneer Enrica Maerlant, de knappe, jonge vrouw van heer Maerlant, op mysterieuze wijze aan haar einde komt, blijkt de realiteit . Villa Maerlant blijkt een bolwerk van intriges, en wie speelde na de moord toch de Mondscheinsonate?

Ooit stond Willy Corsari bekend als de ‘Hollandse Agatha Christie’; haar Inspecteur Lund-verhalen, waarvan ‘Mondscheinsonate’ de eerste was, waren decennialang bestsellers. Toch lijkt haar eerste en briljantste detectiveroman vergeten te zijn, en dat is zonde. Nog steeds leuk om te lezen, spannend en vol kleurrijke (en soms grappige) personages; van mysterieuze ‘Franse’ dansers tot hysterische Duitse huishoudsters — en natuurlijk Lund zelf. Niet te dik en goed te lezen: zet hem op je lijst!” – Student

Adeline Dieudonné – La vraie vie (Franstalig)

“Een meisje groeit op met een gewelddadige vader en een getraumatiseerde moeder die knuffelt met een geit. Haar broertje is ook getraumatiseerd door een ijscoman die doorheen ontplofte slagroomspuit gewond raakt. Het is beeldend en gruwelijk en toch hoopvol als het meisje bijles krijgt bij een leraar die op de hoek van de straat woont. Het is zo goed omdat het zo knap verteld wordt. Je ziet het voor je en je voelt de angst (gruwelijke scènes met kadavers, jacht op wilde beesten en kindermishandeling) maar toch is het humorvol en geeft het boek hoop. Mijn puberdochter is erg enthousiast.” – Bibliothecaris

Wilma Geldof – Elke dag een druppel gif (Nederlandstalig)

Het boek gaat over WO2. Over een jongen die opgroeit in een NSB-gezin en dit gedachtengoed helemaal overneemt en er na de oorlog mee in het reine moet komen. Het blaast je omver. Je begrijpt hoe beïnvloeding werkt. Al lezende begrijp je de hoofdpersoon terwijl je dit vaak helemaal níet wilt.” – Student

Bernadette Heiligers – Schutkleur (Nederlandstalig)

“Het boek gaat over familiebanden en aangenomen kinderen daarin, buitenechtelijke kinderen, hoe de omgeving ernaar kijkt, hoeveel ze er zelf van weten, schaamtecultuur. ‘Mijn zuster de negerin’ van Colá Debrot was het eerste boek dat dit taboe behandelde. Dat was in de jaren 30 een spraakmakend boek. ‘Schutkleur’ pakt de thematiek hedendaags aan, waardoor het nog steeds, of liever gezegd weer spraakmakend is.” – Docent vo

Wolfgang Herrndorf – Tschik (Duitstalig)

“Maik komt uit een rijk milieu maar leeft in een ongelukkige gezinssituatie, Tschick komt uit een arme Russiche immigrantenfamilie. Samen trekken de twee tieners met een gestolen Lada door het Duitse platteland. Tijdens hun avontuur ontwikkelen ze een bijzondere vriendschap. Tschick is spannend, grappig, verdrietig en hartverwarmend, en dat allemaal tegelijk. Het beschrijft een prachtige roadtrip, die aantoont dat je niet veel nodig hebt om groots te leven.” – Docent vo

Roxane van Iperen – ’t Hooge Nest (Nederlandstalig)

“Het Joodse verzet in de tweede wereldoorlog in Nederland. Je volgt een Joodse familie die zelf vanaf het begin eind jaren 30 actief is in het verzet, zelfs tijdens hun eigen onderduiking tot hun tijd in het kamp. Prachtig verhaal, waargebeurd, je voelt met elk gezinslid mee, het is zo gevoelig en tegelijkertijd zo feitelijk verteld.” – Leerling vwo

Arthur Japin – Een schitterend gebrek (Nederlandstalig)

“De eerste liefde van Casanova vertelt haar verhaal. Tegen de achtergrond van een 18de eeuws Europa worstelt een vrouw met verminking na de pokken om te overleven. Ze leert op de harde manier hoe zwaar het leven kan zijn, maar ze gaat door en is sterk, maar bovenal worstelt ze met de vraag “Wat is ware liefde?”. Ultieme zelfopoffering voor een hoger doel. Dit verhaal is zo puur en zet je zo erg aan het denken, dat het verhaal je bijna kwelt. Zou ik zo sterk en goed kunnen zijn als Lucia? Daarnaast is het verhaal een stukje geschiedenis dat iedereen zou moeten kennen én het is ook nog eens filosofisch. Al met al een meesterwerk!” –  Docent

Thomasz Jedriwski – Zwemmen in het donker (Nederlandstalig, vertaling uit het Pools) 

“Het dilemma tussen liefde en principes. De schrijver neemt de lezer mee in de wereld en gedachten van de hoofdpersoon.” – Schoolleider

Charles Lewinsky – Terugkeer ongewenst (Nederlandstalig, vertaling uit het Duits)

“Een Joodse man en zijn vrouw. Hij is scriptschrijver in de Tweede Wereldoorlog. In een concentratiekamp wordt hij gedwongen om propagandafilmpte maken. Na peinzen zet hij die in om zo veel mogelijk Joden te redden. Vrolijk en rauw door elkaar heen.” – Leerling

Cixin Liu – Het Drielichamenprobleem (Nederlandstalig, vertaling uit het Chinees)

“Alternatieve verbeelding van de toekomst, gezien vanuit Chinees oogpunt. In deze sci-fi wordt het eerste contact met buitenaards leven gelegd door een Chinese vrouw, getraumatiseerd door de Culturele Revolutie, en wordt de locatie van de Aarde naar het andere ras doorgespeeld nu hun eigen planeet tot diens einde komt. Een indringende en wetenschappelijk onderbouwd boek – niet enkel interessant voor bibliofielen maar ook leerlingen vd technische wetenschappen met een onderliggend rode, morele draad. Een goede kennismaking met een andere cultuur met eigen filosofische inzichten en slimme wendingen van mogelijke toekomstige wetenschappelijke innvovaties. De hele trilogie is aan te raden, sinds kort verschenen in Nederlandse vertaling.” – Boekenliefhebber

Joseph Oubelkas – 400 brieven aan mijn moeder (Nederlandstalig)

“Het gaat over de Joseph Oubelkas zelf. Hij werk voor een Nederlands bedrijf en gaat op werkbezoek naar Marokko,, waar hij wordt verdacht van drugshandel na ontdekking van drugs bij een clients bedrijf. Joseph krijgt een gevangenisstraf. In het boek lees je over wat hij meemaakt in de gevangenis en de brieven die hij van zijn moeder ontvangt.

Mijn eerste boek in 2021! Echt met een knaller het leesjaar ingeluid en met veel inspiratie! Wat een bijzonder boek en een bijzonder man! Echt veel respect voor Joseph hoe hij het zolang, onschuldig (!) heeft kunnen vol houden in de gevangenis in Marokko. Heel knap hoe hij toch van de kleine dingen heeft kunnen blijven genieten en het beste ervan heeft kunnen maken en niet iedereen zomaar te veroordelen. En dat keer op keer door de aantal transfers naar verschillende gevangenissen.” – Student

Christopher Paolini – Eragon (Engelstalig)

“Het is een fantasyroman over een jongen die een drakenei vindt en deze draak opvoedt. Samen met deze draak beleeft hij veel avonturen en hij leert zelfs met de draak te communiceren via zijn gedachten. Mooi en literair geschreven, een zeer meeslepend verhaal dat wat mij betreft zeker tot een internationale literaire canon behoort.” – Student

Matt Ruff – Lovecraft Country (Engelstalig)

“Een zwarte familie in de vroeg 20e eeuwse VS wordt geconfronteerd met horror monsters en met gierend racisme. Terwijl de monsters en dergelijke verslagen kunnen worden, lukt dat met de racistische maatschappij een stuk minder makkelijk. Het boek put uit het werk van Lovecraft, bewonderd horror schrijver en gierend racist. Je vraagt je echt doorlopend af wat erger is, het racisme of de fantasie monsters. De monsters zijn banaal en de spanning loopt hoger op bij een confrontatie met een zuidelijke politieagent. Deze wisselwerking tussen realistisch en pulpfictie werkt fantastisch en zet je in deze tijd van George Floyd en Zwarte Piet echt aan het denken: wat is nou echt EVIL?” – Docent vo

Dimitri Verhulst – De helaasheid der dingen (Nederlandstalig/Vlaams)

“Het boek gaat over een Vlaamse jongen die opgroeit in het Vlaamse dorpje Reetveerdegem. Zijn ooms (nonkels) zijn grotendeels werkeloos en drinken veel bier in de plaatselijke kroeg. Het boek gaat op de oppervlakte over zuipen en schelden maar vooral over opgroeien, teleurstelling en je eigen pad kiezen.” – Leerling

Hanya Yanagihara – A Little Life (Engelstalig)

Het boek gaat over een groep van vier vrienden vanaf jongvolwassen t/m volwassen leeftijd. Thema’s zijn homoseksualiteit, kindermisbruik, mannelijkheid, vriendschap enz. Het is een boek dat een andere kant van mannelijkheid laat zien. Het is een boek wat grote emoties kan losmaken.” –  Docent vo

Op 27 januari organiseert de Universiteit Leiden (Opleiding Nederlands van FGW en ONZ) een nascholingsdag voor leraren met als thema: ‘Normen en vormen in de Nederlandse Taal en Cultuur’. Debatten over het schoolvak Nederlands, en breder, over de staat van de Nederlandse taal en cultuur, gaan vaak over normen: over spel- of taalfouten, over wat je mag of moet lezen voor je leeslijst, wat je wel en niet hoort te doen of weten volgens culturele normen. Tegelijk krijgen die normen vorm in vormen: in teksten, gesprekken, lesmethodes, culturele uitingen, speeches, enzovoorts. Hoe kunnen we die relatie tussen normen en vormen bestuderen?

Vanuit verschillende neerlandistische disciplines – historische en moderne letterkunde en taalbeheersing – belichten we op deze nascholingsdag actuele wetenschappelijke vakinhoud. We doen dat aan de hand van analytische vragen als: Wat is de vorm (hoe zit deze in elkaar) en wat betekent dat? Wie zijn hierbij betrokken en hoe beïnvloedt dit de keuze voor de vormen en de geïnterpreteerde betekenis? Waar (i.e. in welke sociaal-culturele omgeving) vindt dit plaats en hoe beïnvloedt dit de keuze voor de vormen en de geïnterpreteerde betekenis? Wanneer vindt dit plaats en hoe beïnvloedt dit de keuze voor de vormen en de geïnterpreteerde betekenis?

Programma

9:30 – 10:00 Inloop

10:00 – 10:15. Opening: Welkomstwoord van Esther Op de Beek.

10:15 – 11:00 De stilistische presentatie van persoonlijke aanvallen in het Nederlandse parlementaire debat – Dr. Maarten van Leeuwen.

11:00 – 11:45 Radicale schrijfsters in de achttiende eeuw – Dr. Olga van Marion.

11:45 – 12:00 Koffiepauze: bij de zaal.

12:00 – 12:45 Het beloofde land. Nederlandse emigratieliteratuur na de Tweede Wereldoorlog – Prof. Dr. Ton van Kalmthout.

12.45 – 13.00 (meer) Neerlandistiek in de klas? – Dr. Esther Op de Beek.

13:00 – 14:00 Lunch.

14:00 – 14:45 De representatie van culturen en religies in Middelnederlandse teksten – Edwin de Vette (Buitenpromovendus).

14:45 – 15:30 Reflectie op het schoolvak

15.30 Afsluiting en borrel

Datum & Locatie

De bijeenkomst vindt plaats bij het Matthias de Vrieshof 2 in Leiden. De bijeenkomst duurt van 9:30 (inloop) tot 15:30 uur. Voor docenten van lidscholen van ONZ zijn geen kosten verbonden aan deelname.

De Albert Verwey-lezing wordt gehouden door de 39e gastschrijver van de Universiteit Leiden, Christiaan Weijts. Naast romanschrijver is Weijts columnist en essayist bij NRC en recensent bij De Groene Amsterdammer. Het onderwerp van de lezing is nog niet bekend gemaakt, maar zal verband houden met zijn colleges. In de collegereeks gaat hij met studenten onder de titel De Speelplaats van de ironie op zoek naar het raakvlak van journalistiek en literatuur, waarbij het werk van beroemde auteurs als Simon Carmiggelt en Joan Didion wordt bestudeerd. Speelsheid, verbeeldingskracht en taalplezier zijn de sleutelbegrippen.

Het empathische complot

Als fictieschrijver voel je je anno 2022 een beetje in je hemd gezet door complotsmeders en samenzweerders. Zij bedienen zich van dezelfde technieken die we storytelling zijn gaan noemen, en die inmiddels breed in zwang zijn, van brand-marketing tot traumatherapie. Welk gezag kan fictie nog hebben in een tijd van fake news? Volgens Christiaan Weijts onderscheidt de romanschrijver zich van de storyteller doordat hij in essentie een komediant is. Zelfs als hij tragedies schrijft is hij een speler, een deugniet, een sit-down comedian.

Maar wie wil er nog humor en ironie in een tijd die schreeuwt om ernst, waarin meer en meer grappen ‘niet meer kunnen’, waarin sensitivity readers moeten voorkomen dat literatuur op de verkeerde manier ontregelt, en we op TikTok leren dat boeken vooral een booster zijn voor ons vermogen tot empathie? In zijn Albert Verweylezing ontmaskert Weijts het sluipende complot tegen de saters en de demonen, tegen de vernietigende nee-zeggers en de komische oergrond van alle schrijfkunst. Want nee, de meeste boeken deugen niet.

DATUM & TIJD

De lezing vindt plaats op 17 november 2022 om 20.00 uur bij het Academiegebouw van de Universiteit Leiden (Rapenburg 73).

ONZe boekenclub eindigt het schooljaar met Wij zijn licht van Gerda Blees. Deze roman gaat over de bewoners van de Woongroep Klank en Liefde, die streven om te stoppen met eten en te gaan leven van licht en liefde. Wanneer Elisabeth, de oudste bewoner, sterft aan ondervoeding worden de andere drie bewoners opgepakt. Van wereldvreemde idealisten aan de rand van de maatschappij zijn de drie plotseling verdachten in een strafzaak geworden. Deze meerstemmige roman, waarin onder meer de nacht, een sinaasappelgeur en een pen focaliseren, onderzoekt de vraag wie schuldig is. Met dr. Esther Op de Beek, universitair docent moderne Nederlandse Letterkunde, bespreken we hoe je zo’n meerstemmige roman over verheven idealen in de klas kan bespreken.

Overzicht bijeenkomsten boekenclub 2022/2023:

• 16 februari – Confrontaties van Simone Atangana Bekono
• 20 april – Wij zijn licht van Gerda Blees

Per deelname aan de boekenclub graag apart aanmelden per bijeenkomst.

DOEL & RESULTAAT

Iedereen leest van tevoren het boek. In de bijeenkomst praten we met elkaar over de tekst en vervolgens bespreken we de didactische mogelijkheden.

DATUM, TIJD & PLAATS 

De bijeenkomst vindt plaats op donderdag 20 april van 16.00 tot 18.00 uur. We sluiten de bijeenkomst gezellig af met een korte borrel.

Plaats: Het LEF (Leiden Education Fieldlab) | Stationsplein 107 | 2312 AJ Leiden

ONZe boekenclub start met Confrontaties van Simone Atangana Bekono. Dit boek gaat over de 16-jarige Salomé, een meisje met een Kameroens-Nederlandse achtergrond. Ze wordt gepest vanwege haar huidskleur en belandt in een jeugdgevangenis wanneer ze haar pestkop terugpakt. Dit boek, dat de prijs won voor het Beste Boek voor Jongeren 2021, reflecteert op de (on)mogelijkheid van de multiculturele samenleving, op het leven tussen twee culturen en de poreuze grens tussen slachtoffer en dader. Het is geschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt en verweeft de koloniale geschiedenis met boze vrouwen uit de klassieke mythologie. Om zo’n boek in de klas goed te kunnen bespreken is het belangrijk om de historische en literaire betekenis goed te kunnen duiden. In de bijeenkomst verkennen we deze aspecten met dr. Esther Op de Beek, universitair docent moderne Nederlandse letterkunde.

Overzicht bijeenkomsten boekenclub 2022/2023:

• 16 februari – Confrontaties van Simone Atangana Bekono
• 20 april – Wij zijn licht van Gerda Blees

Per deelname aan de boekenclub graag apart aanmelden per bijeenkomst.

DOEL & RESULTAAT

Iedereen leest van tevoren het boek. In de bijeenkomst praten we met elkaar over de tekst en vervolgens bespreken we de didactische mogelijkheden.

DATUM & TIJD

De bijeenkomst vindt plaats op donderdag 16 februari van 16.00 tot 18.00 uur. We sluiten de bijeenkomst gezellig af met een borrel.

Op vrijdag 30 september 2022 zal de Zesde Indische Letterenlezing plaatsvinden met de voordracht van prof. dr. Pamela Pattynama, emeritus bijzonder hoogleraar Koloniale en Postkoloniale literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, onder de titel: Indië nu. Deze lezing gaat over koloniale teksten, film, her-herinneren en collectief geheugen.

Het koloniale verleden is vanaf de onafhankelijkheid van Indonesië een open zenuw geweest. De afgelopen tijd werd ‘doofpot’ Indië echter een hot item dat onze collectieve herinneringen onder druk zet. De verhitte debatten, de ophef, de pijn en woede bewijzen dat Indië geen verleden tijd is, maar lééft, verandert en deel uitmaakt van Nederland nu, cultureel, politiek en emotioneel.

Het noodzakelijke proces van her-herinneren en her-lezen is al in gang gezet: zo transformeerde de njai van gedemoniseerde figuur tot geëerde voormoeder, nodigt het Indisch Herinneringscentrum Indonesische schrijvers uit, en levert de nieuwe Spiegel postkoloniale herlezingen.

DOEL & RESULTAAT

Maar hoe nu verder? De lezing is bedoeld om inzicht te verkrijgen hoe lezers van Indische Letteren omgaan met dit veranderende herinneringsperspectief. Er wordt onder andere stilgestaan bij de vraag: Hoe functioneren koloniale teksten en films in deze tijd?

DATUM & TIJD

De lezing vindt plaats op 30 september en start om 16.00 uur in het Lipsiusgebouw in Leiden. De bijeenkomst vindt plaats in het Lipsius, zaal 19 van de Universiteit Leiden. Aanmelden vooraf is niet nodig.

De wereld verandert en het onderwijs verandert met haar mee. Ook voor de taal- en zaakvakken betekent dit dat we constant in beweging zijn ons onderwijs aan te passen op hedendaagse thema’s. Mede door (nieuwe) onderwerpen zoals burgerschap en de discussie rondom een nieuw en toekomstgericht curriculum gaan we ons onderwijs anders organiseren. Tijdens dit symposium willen we mooie initiatieven en ontwikkelingen in deze vakgebieden (taal & zaakvakken) een podium bieden. In de lezingen en workshops delen we ideeën over hoe je in jouw lessen hier mee aan de slag kan.

Waarom voor de taal- en zaakvakken?

Helaas heeft het maatschappijprofiel nog vaak last van een slecht imago en kiezen ook steeds meer leerlingen voor een bètaprofiel. De groei van bèta binnen het onderwijs kent veel goede initiatieven maar heeft helaas ook gevolgen voor de andere schoolvakken. Taal- en zaakvakken blijven daarin soms achter op de grote (landelijke) ontwikkelingen van bètavakken zoals technasia, landelijke wedstrijden en nieuwe bètaschoolvakken en -lokalen. Ook in het hoger onderwijs is dit te merken: vooral de talenstudies hebben het zwaar. Leerlingen (en ouders) zijn bang met een maatschappijprofiel het minder ver te schoppen en geen goede baan te vinden. Tijd om die mindset aan te pakken, vindt Onderwijsnetwerk Zuid-Holland.

Datum & tijd: 8 april 2022, van 14:14 tot 17:30 uur

Locatie: Museum van Volkenkunde in Leiden.

Doelgroep: Docenten, schoolleiders, decanen, beleidsmakers en andere geïnteresseerden uit voortgezet en hoger onderwijs.

Programma:

13:50 – 14:10: Inloop

14:15 – 15:00: Welkom en sprekers

15:10 – 16:00: Workshopronde 1

16:05 – 16: 55: Workshopronde 2

17:00 – 17:30: Borrel

Openingsspreker Markus Davidsen: Hoe geef je een vak opnieuw vorm en wat kunnen we leren van het Deense model?

Markus Davidsen is universitair docent Godsdienstsociologie aan de Universiteit Leiden. In 2016 lanceerde hij een ‘Leidse visie voor het religieonderwijs’ en sindsdien werkt hij aan een hervorming van het vak Godsdienst/Levensbeschouwing. Met een team van vo-docenten en docentenopleiders werkt Davidsen aan een landelijk curriculum en een nieuwe vakdidactiek, en aan de Universiteit Leiden heeft hij een succesvolle tweejarige docentenopleiding opgezet. Voor dit werk ontving Davidsen in 2021 de impactprijs van de Leidse Faculteit Geesteswetenschappen. Davidsen is van origine Deens en zal ook ingaan op het Deense onderwijsmodel waarbij de taal- en zaakvakken veel sterker staan in het vo, en waar de geesteswetenschappen zich sterk profileren als docentenopleidingen.

Openingsspreker Suzanne Adema: ‘Oud is het nieuwe nieuw’

Suzanne Adema is Universitair Docent bij de faculteit Humanities en geeft daarnaast ook les in het voortgezet onderwijs. Tijdens de opening bespreekt Adema het onderzoeksproject Anchoring Innovation. In dit landelijke project wordt gesteld dat de klassieke oudheid geschikt bronmateriaal levert om meer zicht te kunnen krijgen op de menselijke aspecten van vernieuwing. Het is een historisch tijdperk waar veel bronnen over zijn verzameld, en waarin op sociaal, politiek en economisch niveau van alles gebeurde. Adema gaat in op hoe innovaties worden verankerd in wat al bekend is: ‘zitten is het nieuwe roken’, orange is the new black’ en ‘oud is het nieuwe nieuw’. Adema sluit af met ideeën hoe je hier in je eigen lespraktijk mee aan de slag kan, zowel voor de talen als zaakvakken.

Overzicht workshops

Voor de talen:

1. Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles
2. Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks
3. Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles (VOL)

Voor de zaakvakken:

4. Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen
5. Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen
6. Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken?

Vakoverstijgend:

7. Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken (VOL)
8. Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? (VOL)
9. Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA
10. Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken

Er vinden twee workshoprondes plaats. Onderaan de pagina vind je de indeling van workshops in rondes. Lees hier de beschrijving van de workshops:

1. Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles – Jeroen Dera (Literatuurcriticus en letterkundige Radboud Universiteit Nijmegen) 

Wie aan ‘poëzie’ denkt, denkt al snel aan woorden als ‘emoties’, ‘natuur’ en ‘rijm’ – associaties die ook naar voren komen uit empirisch onderzoek. Hoewel er inderdaad nogal wat gedichten bestaan die aan dit beeld van poëzie beantwoorden, is de dichtkunst vele malen diverser. Tijdens deze workshop breken we het clichébeeld van poëzie open en gaan we aan de slag met gedichten die uitdrukkelijk een maatschappelijke oriëntatie hebben. Je maakt kennis met hedendaagse dichters die schrijven over maatschappelijke kwesties in de 21e eeuw, en krijgt handvatten aangereikt om hun poëzie te implementeren in het onderwijs.

Vakken: Nederlands en maatschappij.

2. Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks – Amaranth Feuth (Faculteit Humanities, Universiteit Leiden & docent Engels en Klassieke Talen Marecollege)

De aandacht voor de Black Lives Matter-beweging en de Me-too-discussie hebben het vak van de klassieke talen onder een vergrootglas gelegd. Zijn de teksten van de Griekse en Latijnse canon niet geschreven door witte mannen? En is het gymnasium geen eliteschool voor witte kinderen? Veel classici hebben deze vragen met nuance weten te beantwoorden. We hebben in onderzoek en onderwijs tegenwoordig ook oog voor de vrouwen, kinderen, slaven en vreemdelingen uit de oudheid zelf. In deze workshop kijken we aan de hand van literaire vrouwen als van Clodia en Eurydike naar nog een andere mogelijkheid om de klassieken op school inclusiever te maken: meer aandacht in de les voor inclusieve klassieke recepties in moderne literatuur.

Vakken: Grieks, Latijn, Engels en Nederlands

3. VOL: Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles – Taal- en cultuurbewustzijn in de moderne vreemde talenles – Janneke Geursen (vakdidacticus ICLON, Universiteit Leiden)

Het vreemdetalenonderwijs is in beweging. Zo gaat het er in discussies rond curriculumontwikkeling over dat taalonderwijs meer is dan taalverwerving alleen. Hoe zouden we kunnen toewerken naar versterkt vreemdetalenonderwijs, waarbinnen leerlingen naast taalvaardigheden ook taal- en cultuurbewustzijn ontwikkelen?  Wat verstaan we daar eigenlijk onder? En hoe geef je dat onderwijs in de praktijk vorm?  In deze workshop formuleren we eerste antwoorden op deze vragen.

Vakken: Alle moderne vreemde talen

4. Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen – Nika Hendriksen & Albert Logtenberg (ICLON, Universiteit Leiden)

Binnen geschiedenis en maatschappijleer passeren maatschappelijke onderwerpen die kunnen raken aan de identiteit van leerlingen vaak de revue. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als religie, vrijheid van meningsuiting, genocide en het vluchtelingenvraagstuk. Dit maakt dat je je als docent maatschappijleer/geschiedenis geregeld afvraagt: hoe houd ik rekening met de diverse achtergronden van mijn leerlingen waardoor iedereen de kans krijgt om te leren? In deze workshop gaan we aan de hand van jullie eigen ervaringen, kennis en kunde kritisch kijken naar de keuzes die je maakt en je repertoire voor inclusief handelen aanpassen en verder uitbreiden. Je verlaat deze workshop met handvatten vanuit de theorie en praktijk.

Vakken: Geschiedenis en maatschappij

5. Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen – Marcella van Steenbergen (docent aardrijkskunde, GLOBE)

Aardrijkskunde is een uitzonderlijk vak waar de natuurwetenschap samenkomt bij de sociale wetenschappen. Toch kiezen de meeste leerlingen het vak vanuit een maatschappij-profiel. Hoe maak je de meer fysisch geografische onderwerpen toch interessant voor deze leerlingen? GLOBE biedt lesmateriaal over onze natuurlijke leefomgeving waarin veel aandacht is voor oplossingen voor milieuproblematiek. Aan de hand van dit materiaal denken we na over de aansluiting van bètaonderwerpen  voor de niet-bètaleerling.

Vak: Aardrijkskunde

6. Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken? – Iris Hermens (Kabold)

Hoe kunnen we met onze vakken jongeren raken? We zien dat de bètavakken dit steeds beter is gelukt de afgelopen 10 jaar. Wat gebeurt hier eigenlijk? Het bedrijfsleven gooit haar deuren open, organiseert wedstrijden en maakt tijd om toffe ervaringen te organiseren voor middelbare scholieren. Mede door investeringen vanuit bedrijven en de overheid wordt bètaonderwijs steeds groter dan het klaslokaal: het gaat om beleven en ontdekken wat er echt in de echte wereld speelt. En dat motiveert jongeren. In deze workshop ga je aan de slag met deze principes en pas je die toe op jouw eigen schoolvak.

Vakken: Geschiedenis, maatschappij, filosofie, levensbeschouwing en aardrijkskunde

7. VOL: Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken – Elselien van Tol (ICLON, Universiteit Leiden)

Activerende didactiek gaat uit van de grondgedachte dat leerstof beter beklijft als leerlingen actief betrokken zijn bij het onderwijs dat zij krijgen. Leerlingen zijn echter niet altijd zo actief bezig met de leerstof als we zouden willen. Welke didactische strategieën heb je als docent in handen om leerlingen betrokken te maken bij de lesinhoud? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven en regie nemen over het eigen leerproces? Welke activerende werkvormen en hulpmiddelen kan je als docent inzetten om leeropbrengsten te vergroten? Tijdens deze workshop worden handvatten gegeven en theorie en praktische oefeningen die direct toepasbaar zijn in de praktijk en antwoord geven op bovenstaande vragen.

Voor alle schoolvakken.

8. VOL: Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? – Carmen van den Bergh (LUCAS, Universiteit Leiden)

Deze workshop richt zich tot alle docenten die hun lessen willen omtoveren tot een onvergetelijke ervaring, waarover leerlingen nog lang zullen spreken. Hoe laat jij je lesmateriaal aansluiten bij de actualiteit en bij de leefwereld van je leerlingen? Hoe zorg je ervoor dat ze allemaal gemotiveerd en geconcentreerd blijven? Hoe behandel je moeilijke thema’s en opdrachten die vaak ervaren worden als “saai”? Maak je diversiteit bespreekbaar zonder het expliciet te benoemen? In deze workshop behandelen we in het bijzonder een aantal voorbeelden voor taal, cultuur en literatuurdocenten van alle talen (ook niet-schooltalen). Na een korte introductie en showcase van een enkele hands-on opdrachten (interactieve groepsopdrachten, schrijvers interviewen, videoblogs maken, muziek en poëzie analyseren op een leuke manier, …) gaan we aan de slag met jullie concrete voorbeelden, “best practices” en vernieuwende ideeën.

Voor alle taalvakken

9. Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA – Alexander Schinkel (DebatUnie) en Leonie Kaptein (DNA in beeld)

DNA wordt al snel gezien als onderdeel van de bètalessen maar is juist ook interessant voor de taal- en zaakvakken vanwege de ethische vraagstukken. In deze workshop worden de deelnemers eerst bijgepraat over de meeste recente ontwikkelingen omtrent DNA-technologieën. Vervolgens gaan ze met elkaar in debat over de vele ethische vraagstukken die deze nieuwe technologieën oproepen. Na afloop van deze workshop zijn de deelnemers op de hoogte van de laatste DNA-technologieën en weten ze hoe ze hierover met elkaar en met leerlingen kunnen debatteren.

Vakken: Nederlands, Engels, maatschappij, levensbeschouwing, geschiedenis, filosofie, bèta en burgerschap.

10. Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken – Eveline de Boer en Alma Kuijpers (ICLON, Universiteit Leiden)

In deze workshop willen wij laten zien hoe je met perspectiefgericht onderwijs als docent rondom het thema Australische Kunst in het museum Volkenkunde activerend onderwijs kunt ontwerpen of hoe je leerlingen zelf vragen kunt leren stellen die hen aanspreken rondom dit thema. Voor meer informatie over perspectiefgericht onderwijs kijk op onze website: https://www.universiteitleiden.nl/iclon/wetenschappelijk-onderzoek/perspectiefgericht-onderwijs

Voor alle schoolvakken

Indeling rondes:

Ronde 1:

Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken?

Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken (VOL)

Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? (VOL)

Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA

Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken

Ronde 2:

Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles

Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks

Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles (VOL)

Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen

Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen

Hoe vertaal je de songteksten van een film als Frozen? En hoe zit dat met non-binaire persoonlijk voornaamwoorden als ‘they/them’ in het Engels of ‘iel’ in het Frans? Wat kunnen we leren van Google Translate?

In deze masterclass bespreekt vertaalster Lette Vos hoe je met je leerlingen in gesprek kunt gaan over inclusief taalgebruik door middel van een onderzoekje dat ze zelf kunnen uitvoeren. Taalkundige Lettie Dorst laat zien hoe je Google Translate en liedteksten in kunt zetten om leerlingen bewust te maken van de specifieke eigenschappen van een taal en cultuur. Tijdens deze bijeenkomst gaan we aan de slag met een concrete opdracht over de vertalingen van Frozen, die ingezet kan worden in alle taallessen.

Sprekers: Lettie Dorst – universitair docent taalkunde aan de Universiteit Leiden en onderzoeker op het gebied van vertalen & Lette Vos – Literair vertaalster vanuit het Engels (vertaalde onder meer Girl, Woman, Other van Bernardine Evaristo)

Datum: 28 juni 2022

Tijd: 15:00 – 17:30 uur

Doelgroep: Alle taaldocenten: Nederlands, Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Arabisch, Chinees, Grieks, Latijn, etc.

Locatie: Pieter de la Court gebouw, Universiteit Leiden

Ontwerpen kent een eigen taal en gaat over iets dat nog niet bestaat. Het helder presenteren van een ontwerpidee is niet gemakkelijk. Door een vaste verhaalstructuur toe te passen kunnen leerlingen zelfstandig aan een presentatie van hun ontwerpidee werken. De presentaties zelf zijn goed te volgen en compleet. En dat zonder PowerPoint te gebruiken. Hoe leer je dit aan je leerlingen? Maak kennis met handige tools en tricks in deze online masterclass.

Doel & Resultaat

Vanuit het Wetenschapsknooppunt is afgelopen jaren door ontwerpers en onderzoekers van de TU Delft samen met docenten, een grote kennisbasis opgebouwd rondom creatief ontwerpen. We doen praktijkgericht onderzoek naar ontwerponderwijs in de klas en passen de opbrengsten direct toe in ons aanbod. Deze masterclass gaat specifiek over ‘presenteren kun je leren’: effectieve communicatie over ontwerpoplossingen. We willen op deze manier onze opgedane kennis en praktische werkvormen beschikbaar maken voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. De bijeenkomst is zeer geschikt voor docenten die ontwerpgerichte vakken geven, maar ook docenten van vakken als Ondernemen, Beeldend en Nederlands zijn van harte welkom.

De bijeenkomst vindt online plaats op 13 april van 16:00 tot 17:30 uur.

Exacte wetenschappelijke onderwerpen horen binnen het onderwijs officieel thuis bij vakken als biologie, natuurkunde en scheikunde. Maar onder deze bètavraagstukken liggen vaak belangrijke maatschappelijk, ethische en filosofische vragen verstopt. Deze vragen komen op hun beurt echter weer vooral bij vakken als godsdienst, maatschappijleer, Nederlands of filosofie aan bod. Wij zijn ervan overtuigd dat het bij elkaar brengen van (methoden van) deze vakgebieden zal leiden tot een verdieping van ons onderwijs.

Met deze nascholing willen we daarom rondom het thema DNA de verschillende vakgebieden met elkaar verbinden door middel van debat. Hiermee willen we de DNA-lesstof in een breder perspectief plaatsen door met elkaar in debat te gaan over de onderliggende ethische vragen die dit oproept alsook bijvoorbeeld mogelijke economische aspecten bespreekbaar maken.

Deze online workshop zal bestaan uit een lezing over het aanpassen van DNA (met aandacht voor historisch perspectief, patiëntenperspectief, economisch perspectief), toelichting over het inzetten van debatteren in de klas en vooral ook zelf veel oefenen. Na afloop zullen links naar diverse materialen m.b.t. DNA-onderwerpen (met name CRISPR-Cas en de kiembaandialoog) en debatteren worden gedeeld.

Doel & Resultaat 

Doel: DNA-lesstof uit het nieuws omzetten naar debatteren in de klas

Regelmatig komen er onderwerpen in het nieuws die raken aan (DNA-) lesstof, maar hoe kun je de actualiteit direct verwerken in je dagelijkse onderwijs? Hoe lukt het om alle leerlingen mee te laten doen en tegelijkertijd inhoudelijke kennis over te brengen of te toetsen?

Resultaat:

• Je hebt praktische tips gekregen over het inzetten van debat in je eigen onderwijs
• Je kunt het geleerde direct toepassen bij zowel leerlingen met een Natuur als een Maatschappij profiel.
• Je bent bekend met recent ontwikkelde onderwijsondersteunende materialen, zoals beschikbaar via de DNA dialoog en NEMO kennislink.
• Je hebt onderwijsvoorbeelden gezien en gehoord over DNA technologie en de Chinese CRISPR-Cas baby’s.
• En de kans bestaat dat je nieuwe mogelijkheden hebt gezien om samen te gaan werken met andere vakken.

De bijeenkomst vindt online plaats op 8 juni van 15:30 tot 17:00 uur onder begeleiding van Alexander Schinkel (DebatUnie) en Leonie Kaptein (LeveDNA!).