Geleefde religie in een veranderende wereld

Tijdens deze studiemiddag stellen religieonderzoekers van de Universiteit Leiden scherp op hoe religieuze identiteit gevormd en onderhandeld wordt. Onderweg gaan de deelnemende docenten met elkaar en de onderzoekers in gesprek over de kansen die het thema religie en identiteit biedt in het voortgezet onderwijs. Dit gaan we doen aan de hand van concrete bronnen waarmee ook leerlingen aan de slag kunnen in de klas. Het programma wordt afgerond met een borrel.

DOEL & RESULTAAT

De studiemiddag is voor alle vo-docenten (tweede- of eerstegraad) die lesgeven over religie en levensbeschouwing en op zoek zijn naar inhoudelijke verdieping.  Alle deelnemers ontvangen een certificaat.

Programma

13.15-13.30    Inloop. Koffie en thee
13.30-13.35    Welkom (dagvoorzitter Markus Davidsen)
13.35-14.00    Sara Bolghiran: Moslims van de toekomst? Islamitische jongeren in Nederland
14.00-14.20    Gesprek in groepen over de vertaalslag naar het onderwijs
14.20-14.25    Korte pauze
14.25-14.50    Arjan Schoemaker: Bekering tot het christendom in een overwegend Moslimland
14.50-15.10    Gesprek in groepen over de vertaalslag naar het onderwijs
15.10-15.35    Pauze met koffie en thee
15.35-16.00    Dr Yves Menheere: Bloei en sinificatie van religie in China
16.00-16.20    Gesprek in groepen over de vertaalslag naar het onderwijs
16.20-16.30    Korte terugkoppeling van de gesprekssessies
16.30-16.35    Ideeën ophalen voor het thema van de volgende terugkomdag
16.35-16.45    Cursusaanbod LUCSoR (Dr Corey Williams)
16.45-17.30    Borrel en afscheid

Het thema van deze middag sluit aan bij het nieuwe curriculum van Expertisecentrum Levensbeschouwing en Religie in het Voortgezet Onderwijs (LERVO). Een van de vernieuwende aspecten van het nieuwe curriculum is de vergrote aandacht voor geleefde religie: de identiteit, geloofsvoorstellingen en beleving van gewone gelovigen. We spreken hierbij van het antropologisch perspectief. Voor meer informatie over de perspectieven van LERVO, zie hier.

De werkwijze van de studiemiddag sluit ook aan bij het Comenius-project van Markus Davidsen en Michaël van der Meer. In dit project worden werkmethoden ontwikkelt voor de analyse van primaire bronnen (teksten en rituelen) in het vo. Vanuit de overtuiging dat leerlingen meer leren door zelf met primaire bronnen te stoeien, bespreken we tijdens de studiemiddag de vertaalslag naar het onderwijs met uitgangspunt in concreet bronnenmateriaal.

DATUM, TIJD & LOCATIE

Vrijdag 26 april 2024 van 13:15 tot 17:30 uur

Lipsius – Zaal2.27

Cleveringaplaats 1, 2311 BD Leiden

Na de eerste bijeenkomst ‘ChatGPT en godsdienst, levensbeschouwing & religie’ volgt nu de tweede bijeenkomst in de reeks van vier bijeenkomsten voor docenten godsdienst, levensbeschouwing & religie.

Yaël Weening, promovenda aan de Hogeschool van Amsterdam, lectoraat Burgerschapsonderwijs, geeft in deze bijeenkomst een lezing over dit thema. Zij doet onderzoek naar het voeren van gesprekken met leerlingen in vmbo klassen over actualiteiten, het establishment en het anti-establishment.

De derde en vierde bijeenkomst op maandag in het voorjaar van 2024 worden georganiseerd op basis van input van de deelnemers.

DOEL & RESULTAAT

Er wordt aangesloten op de meest recente ontwikkelingen in het vakgebied. Het doel is ervaringen en kennis ter plekke uit te wisselen in een ‘community of learners’, om je onderwijs verder te kunnen ontwikkelen. Wanneer je drie van de vier bijeenkomsten hebt bijgewoond, krijg je een scholingscertificaat.

DATUM, TIJD & LOCATIE

Maandag 23 oktober van 16.30 tot 19.30 uur in het Willem Einthovengebouw | Kolffpad 1 |  2333 BN Leiden.

Contactpersonen

Michaël van der Meer, vakdidacticus levensbeschouwing en godsdienst ICLON m.n.van.der.meer@iclon.leidenuniv.nl

Stephanie Lemmel, projectleider Onderwijsnetwerk Zuid-Holland, s.lemmel@iclon.leidenuniv.nl

Dit schooljaar worden vier bijeenkomsten georganiseerd voor docenten godsdienst, levensbeschouwing & religie. Docenten uit andere vakgebieden zijn ook van harte welkom, of neem een collega mee!

Thema eerste bijeenkomst; ChatGPT en godsdienst, levensbeschouwing & religie

Michele Murgia, onderwijscoördinator Artificial Intelligence bij de Erasmus Universiteit, geeft een workshop over wat ChatGPT inhoudt en betekent voor docenten en het onderwijs. Wat zijn naast de bezwaren die AI met zich meebrengt, misschien ook de kansen voor een vak dat net als filosofie vooral veel reflectie en persoonlijke beschouwingen (vaak ook in essay vorm) met zich meebrengt. Michele Murgia heeft een academische achtergrond in filosofie met de nadruk op politieke theorie.

Thema tweede bijeenkomst; (Wereld)burgerschap en ons vak: vrienden of concurrenten?

Yaël Weening, promovenda aan de Hogeschool van Amsterdam, lectoraat Burgerschapsonderwijs, geeft een lezing over dit thema. Zij doet onderzoek naar het voeren van gesprekken met leerlingen in vmbo klassen over actualiteiten, het establishment en het anti-establishment.

De derde en vierde bijeenkomst op maandag in het voorjaar van 2024 worden georganiseerd op basis van input van de deelnemers.

DOEL & RESULTAAT

Er wordt aangesloten op de meest recente ontwikkelingen in het vakgebied. Het doel is ervaringen en kennis ter plekke uit te wisselen in een ‘community of learners’, om je onderwijs verder te kunnen ontwikkelen. Wanneer je drie van de vier bijeenkomsten hebt bijgewoond, krijg je een scholingscertificaat.

DATUM, TIJD & LOCATIE

Eerste bijeenkomst

Maandag 25 september van 16.30 tot 19.30 uur in het Willem Einthovengebouw | Kolffpad 1 |  2333 BN Leiden.

Tweede bijeenkomst

Maandag 23 oktober van 16.30 tot 19.30 uur in het Willem Einthovengebouw | Kolffpad 1 |  2333 BN Leiden.

Contactpersonen

Michaël van der Meer, vakdidacticus levensbeschouwing en godsdienst ICLON m.n.van.der.meer@iclon.leidenuniv.nl

Stephanie Lemmel, projectleider Onderwijsnetwerk Zuid-Holland, s.lemmel@iclon.leidenuniv.nl

De wereld verandert en het onderwijs verandert met haar mee. Ook voor de taal- en zaakvakken betekent dit dat we constant in beweging zijn ons onderwijs aan te passen op hedendaagse thema’s. Mede door (nieuwe) onderwerpen zoals burgerschap en de discussie rondom een nieuw en toekomstgericht curriculum gaan we ons onderwijs anders organiseren. Tijdens dit symposium willen we mooie initiatieven en ontwikkelingen in deze vakgebieden (taal & zaakvakken) een podium bieden. In de lezingen en workshops delen we ideeën over hoe je in jouw lessen hier mee aan de slag kan.

Waarom voor de taal- en zaakvakken?

Helaas heeft het maatschappijprofiel nog vaak last van een slecht imago en kiezen ook steeds meer leerlingen voor een bètaprofiel. De groei van bèta binnen het onderwijs kent veel goede initiatieven maar heeft helaas ook gevolgen voor de andere schoolvakken. Taal- en zaakvakken blijven daarin soms achter op de grote (landelijke) ontwikkelingen van bètavakken zoals technasia, landelijke wedstrijden en nieuwe bètaschoolvakken en -lokalen. Ook in het hoger onderwijs is dit te merken: vooral de talenstudies hebben het zwaar. Leerlingen (en ouders) zijn bang met een maatschappijprofiel het minder ver te schoppen en geen goede baan te vinden. Tijd om die mindset aan te pakken, vindt Onderwijsnetwerk Zuid-Holland.

Datum & tijd: 8 april 2022, van 14:14 tot 17:30 uur

Locatie: Museum van Volkenkunde in Leiden.

Doelgroep: Docenten, schoolleiders, decanen, beleidsmakers en andere geïnteresseerden uit voortgezet en hoger onderwijs.

Programma:

13:50 – 14:10: Inloop

14:15 – 15:00: Welkom en sprekers

15:10 – 16:00: Workshopronde 1

16:05 – 16: 55: Workshopronde 2

17:00 – 17:30: Borrel

Openingsspreker Markus Davidsen: Hoe geef je een vak opnieuw vorm en wat kunnen we leren van het Deense model?

Markus Davidsen is universitair docent Godsdienstsociologie aan de Universiteit Leiden. In 2016 lanceerde hij een ‘Leidse visie voor het religieonderwijs’ en sindsdien werkt hij aan een hervorming van het vak Godsdienst/Levensbeschouwing. Met een team van vo-docenten en docentenopleiders werkt Davidsen aan een landelijk curriculum en een nieuwe vakdidactiek, en aan de Universiteit Leiden heeft hij een succesvolle tweejarige docentenopleiding opgezet. Voor dit werk ontving Davidsen in 2021 de impactprijs van de Leidse Faculteit Geesteswetenschappen. Davidsen is van origine Deens en zal ook ingaan op het Deense onderwijsmodel waarbij de taal- en zaakvakken veel sterker staan in het vo, en waar de geesteswetenschappen zich sterk profileren als docentenopleidingen.

Openingsspreker Suzanne Adema: ‘Oud is het nieuwe nieuw’

Suzanne Adema is Universitair Docent bij de faculteit Humanities en geeft daarnaast ook les in het voortgezet onderwijs. Tijdens de opening bespreekt Adema het onderzoeksproject Anchoring Innovation. In dit landelijke project wordt gesteld dat de klassieke oudheid geschikt bronmateriaal levert om meer zicht te kunnen krijgen op de menselijke aspecten van vernieuwing. Het is een historisch tijdperk waar veel bronnen over zijn verzameld, en waarin op sociaal, politiek en economisch niveau van alles gebeurde. Adema gaat in op hoe innovaties worden verankerd in wat al bekend is: ‘zitten is het nieuwe roken’, orange is the new black’ en ‘oud is het nieuwe nieuw’. Adema sluit af met ideeën hoe je hier in je eigen lespraktijk mee aan de slag kan, zowel voor de talen als zaakvakken.

Overzicht workshops

Voor de talen:

1. Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles
2. Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks
3. Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles (VOL)

Voor de zaakvakken:

4. Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen
5. Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen
6. Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken?

Vakoverstijgend:

7. Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken (VOL)
8. Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? (VOL)
9. Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA
10. Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken

Er vinden twee workshoprondes plaats. Onderaan de pagina vind je de indeling van workshops in rondes. Lees hier de beschrijving van de workshops:

1. Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles – Jeroen Dera (Literatuurcriticus en letterkundige Radboud Universiteit Nijmegen) 

Wie aan ‘poëzie’ denkt, denkt al snel aan woorden als ‘emoties’, ‘natuur’ en ‘rijm’ – associaties die ook naar voren komen uit empirisch onderzoek. Hoewel er inderdaad nogal wat gedichten bestaan die aan dit beeld van poëzie beantwoorden, is de dichtkunst vele malen diverser. Tijdens deze workshop breken we het clichébeeld van poëzie open en gaan we aan de slag met gedichten die uitdrukkelijk een maatschappelijke oriëntatie hebben. Je maakt kennis met hedendaagse dichters die schrijven over maatschappelijke kwesties in de 21e eeuw, en krijgt handvatten aangereikt om hun poëzie te implementeren in het onderwijs.

Vakken: Nederlands en maatschappij.

2. Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks – Amaranth Feuth (Faculteit Humanities, Universiteit Leiden & docent Engels en Klassieke Talen Marecollege)

De aandacht voor de Black Lives Matter-beweging en de Me-too-discussie hebben het vak van de klassieke talen onder een vergrootglas gelegd. Zijn de teksten van de Griekse en Latijnse canon niet geschreven door witte mannen? En is het gymnasium geen eliteschool voor witte kinderen? Veel classici hebben deze vragen met nuance weten te beantwoorden. We hebben in onderzoek en onderwijs tegenwoordig ook oog voor de vrouwen, kinderen, slaven en vreemdelingen uit de oudheid zelf. In deze workshop kijken we aan de hand van literaire vrouwen als van Clodia en Eurydike naar nog een andere mogelijkheid om de klassieken op school inclusiever te maken: meer aandacht in de les voor inclusieve klassieke recepties in moderne literatuur.

Vakken: Grieks, Latijn, Engels en Nederlands

3. VOL: Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles – Taal- en cultuurbewustzijn in de moderne vreemde talenles – Janneke Geursen (vakdidacticus ICLON, Universiteit Leiden)

Het vreemdetalenonderwijs is in beweging. Zo gaat het er in discussies rond curriculumontwikkeling over dat taalonderwijs meer is dan taalverwerving alleen. Hoe zouden we kunnen toewerken naar versterkt vreemdetalenonderwijs, waarbinnen leerlingen naast taalvaardigheden ook taal- en cultuurbewustzijn ontwikkelen?  Wat verstaan we daar eigenlijk onder? En hoe geef je dat onderwijs in de praktijk vorm?  In deze workshop formuleren we eerste antwoorden op deze vragen.

Vakken: Alle moderne vreemde talen

4. Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen – Nika Hendriksen & Albert Logtenberg (ICLON, Universiteit Leiden)

Binnen geschiedenis en maatschappijleer passeren maatschappelijke onderwerpen die kunnen raken aan de identiteit van leerlingen vaak de revue. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als religie, vrijheid van meningsuiting, genocide en het vluchtelingenvraagstuk. Dit maakt dat je je als docent maatschappijleer/geschiedenis geregeld afvraagt: hoe houd ik rekening met de diverse achtergronden van mijn leerlingen waardoor iedereen de kans krijgt om te leren? In deze workshop gaan we aan de hand van jullie eigen ervaringen, kennis en kunde kritisch kijken naar de keuzes die je maakt en je repertoire voor inclusief handelen aanpassen en verder uitbreiden. Je verlaat deze workshop met handvatten vanuit de theorie en praktijk.

Vakken: Geschiedenis en maatschappij

5. Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen – Marcella van Steenbergen (docent aardrijkskunde, GLOBE)

Aardrijkskunde is een uitzonderlijk vak waar de natuurwetenschap samenkomt bij de sociale wetenschappen. Toch kiezen de meeste leerlingen het vak vanuit een maatschappij-profiel. Hoe maak je de meer fysisch geografische onderwerpen toch interessant voor deze leerlingen? GLOBE biedt lesmateriaal over onze natuurlijke leefomgeving waarin veel aandacht is voor oplossingen voor milieuproblematiek. Aan de hand van dit materiaal denken we na over de aansluiting van bètaonderwerpen  voor de niet-bètaleerling.

Vak: Aardrijkskunde

6. Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken? – Iris Hermens (Kabold)

Hoe kunnen we met onze vakken jongeren raken? We zien dat de bètavakken dit steeds beter is gelukt de afgelopen 10 jaar. Wat gebeurt hier eigenlijk? Het bedrijfsleven gooit haar deuren open, organiseert wedstrijden en maakt tijd om toffe ervaringen te organiseren voor middelbare scholieren. Mede door investeringen vanuit bedrijven en de overheid wordt bètaonderwijs steeds groter dan het klaslokaal: het gaat om beleven en ontdekken wat er echt in de echte wereld speelt. En dat motiveert jongeren. In deze workshop ga je aan de slag met deze principes en pas je die toe op jouw eigen schoolvak.

Vakken: Geschiedenis, maatschappij, filosofie, levensbeschouwing en aardrijkskunde

7. VOL: Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken – Elselien van Tol (ICLON, Universiteit Leiden)

Activerende didactiek gaat uit van de grondgedachte dat leerstof beter beklijft als leerlingen actief betrokken zijn bij het onderwijs dat zij krijgen. Leerlingen zijn echter niet altijd zo actief bezig met de leerstof als we zouden willen. Welke didactische strategieën heb je als docent in handen om leerlingen betrokken te maken bij de lesinhoud? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven en regie nemen over het eigen leerproces? Welke activerende werkvormen en hulpmiddelen kan je als docent inzetten om leeropbrengsten te vergroten? Tijdens deze workshop worden handvatten gegeven en theorie en praktische oefeningen die direct toepasbaar zijn in de praktijk en antwoord geven op bovenstaande vragen.

Voor alle schoolvakken.

8. VOL: Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? – Carmen van den Bergh (LUCAS, Universiteit Leiden)

Deze workshop richt zich tot alle docenten die hun lessen willen omtoveren tot een onvergetelijke ervaring, waarover leerlingen nog lang zullen spreken. Hoe laat jij je lesmateriaal aansluiten bij de actualiteit en bij de leefwereld van je leerlingen? Hoe zorg je ervoor dat ze allemaal gemotiveerd en geconcentreerd blijven? Hoe behandel je moeilijke thema’s en opdrachten die vaak ervaren worden als “saai”? Maak je diversiteit bespreekbaar zonder het expliciet te benoemen? In deze workshop behandelen we in het bijzonder een aantal voorbeelden voor taal, cultuur en literatuurdocenten van alle talen (ook niet-schooltalen). Na een korte introductie en showcase van een enkele hands-on opdrachten (interactieve groepsopdrachten, schrijvers interviewen, videoblogs maken, muziek en poëzie analyseren op een leuke manier, …) gaan we aan de slag met jullie concrete voorbeelden, “best practices” en vernieuwende ideeën.

Voor alle taalvakken

9. Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA – Alexander Schinkel (DebatUnie) en Leonie Kaptein (DNA in beeld)

DNA wordt al snel gezien als onderdeel van de bètalessen maar is juist ook interessant voor de taal- en zaakvakken vanwege de ethische vraagstukken. In deze workshop worden de deelnemers eerst bijgepraat over de meeste recente ontwikkelingen omtrent DNA-technologieën. Vervolgens gaan ze met elkaar in debat over de vele ethische vraagstukken die deze nieuwe technologieën oproepen. Na afloop van deze workshop zijn de deelnemers op de hoogte van de laatste DNA-technologieën en weten ze hoe ze hierover met elkaar en met leerlingen kunnen debatteren.

Vakken: Nederlands, Engels, maatschappij, levensbeschouwing, geschiedenis, filosofie, bèta en burgerschap.

10. Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken – Eveline de Boer en Alma Kuijpers (ICLON, Universiteit Leiden)

In deze workshop willen wij laten zien hoe je met perspectiefgericht onderwijs als docent rondom het thema Australische Kunst in het museum Volkenkunde activerend onderwijs kunt ontwerpen of hoe je leerlingen zelf vragen kunt leren stellen die hen aanspreken rondom dit thema. Voor meer informatie over perspectiefgericht onderwijs kijk op onze website: https://www.universiteitleiden.nl/iclon/wetenschappelijk-onderzoek/perspectiefgericht-onderwijs

Voor alle schoolvakken

Indeling rondes:

Ronde 1:

Leren van de bètavakken: Hoe kunnen we met onze vakken leerlingen écht raken?

Activerende didactiek en motivatie in de taal- en zaakvakken (VOL)

Mijn vak saai? Hoe taal- en cultuurvakken actueel, interactief en inclusief maken? (VOL)

Ethische vraagstukken in de klas: Debat & DNA

Het gebruik van perspectiefgericht onderwijs bij de taal- en zaakvakken

Ronde 2:

Poëzie als Nieuws BV: het maatschappelijk debat en de poëzieles

Eurydike vertelt: moderne Nederlandse en Engelse recepties als instrument voor inclusiviteit bij Latijn en Grieks

Taal- en cultuurbewustzijn in de vreemdetalenles (VOL)

Inclusief lesgeven in de geschiedenis- en maatschappijlessen

Fysische geografie voor de niet-bètaleerlingen